पाँच महिनामा १६ आयोजनाको पिपिए

-भीम गौतम

काठमाडौं, ८ पुस । ०६९ साल साउनपछि मात्र १६ जलविद्युत् आयोजनाको विद्युत् खरिद सम्झौता (पिपिए) भएको छ ।
नेपाल विद्युत् प्राधिकरण र निजी क्षेत्रद्वारा निर्माणाधीन आयोजनाबीच पिपिए भएको हो । प्राधिकरणका अनुसार आर्थिक वर्ष सुरु भएपछिका पाँच महिनामा ९० मेगावाट बराबरको १६ जलविद्युत् आयोजनाको पिपिए भएको हो । सम्झौताअनुसार अधिकांश योजनाले दुई वर्षभित्र विद्युत् उत्पादन गर्नेछन् । मंसिरमा ५, साउन र असोजमा ४/४, भदौमा २, र कात्तिकमा एक जलविद्युत् आयोजनाको पिपिए भएको हो । ‘अहिलेसम्म एक सय २० वटा आयोजनाको पिपिए भइसकेको छ र पछिल्लो समयमा पिपिए गर्ने आयोजना बढेका छन्,’ प्राधिकरण विद्युत् व्यापार विभागका निर्देशक एवं प्रवक्ता शेरसिंह भाटले भने, ‘पछिल्लो दुई वर्षमा पिपिए गर्ने आयोजना बढेका छन् ।’
प्राधिकरणका अनुसार अहिलेसम्म १६ सय ७३ मेगावाट बराबरका १२० आयोजनाले पिपिए गरिसकेका हुन् । मंसिरमा मात्र दैलेखको अपर पराजुली खोला, तेह्रथुमको खोरंगा खोला, पर्वतको मध्य मोदी, खोटाङको मिया खोला र इलाम जिल्लाको जोगमाई जलविद्युत् आयोजनाको पिपिए भएको थियो । कात्तिकमा सिन्धुपाल्चोकको बलेफी, असोजमा नुवाकोटको सलान्खु खोला, ललितपुर र काठमाडांैको सोलार, दोलखाको तीनेखु खोला र लमजुङको अपर दोर्दी ‘ए’ जलविद्युत् आयोजनाको पनि पिपिए भएको प्राधिकरणले जनाएको छ । भदौको गुल्मीको अपर जुम्दी र नुवाकोटको मिडल टाढी तथा साउनमा दोलखाको सुस्पा बुखरी, ललितपुरको खानीखोला र टुंगुन ठोस्ने र संखुवासभाको अपर पिलुवा खोला जलविद्युत् आयोजनाले पनि पिपिए भएको थियो ।
सुपर सिक्स नामले परिचित ६ आयोजना पनि पिपिएको अन्तिम चरणमा पुगेको छ । कुल २१०.५ मेगावाटका ती आयोजना साढे तीन वर्षदेखि ६ वर्षभित्र निर्माण सम्पन्न हुने गरी पिपिए गर्ने अन्तिम चरणमा पुगेको छ । आयोजनाअनुसार १६ मेगावाटको दोलखाको सिगटी, २४.१ दोलखाकै मेगावाटको खारे, २३.५ मेगावाटको सोलु, ८२ मेगावाटको तल्लो सोलु, संखुवासभाको १४.९ मेगावाटको माया र ताप्लेजुङको ५० मेगावाटको मेवाखोला जलविद्युत् आयोजनाको पिपिए हुने अन्तिम चरणमा पुगेका हुन् । गत असार अन्तिमसाता ऊर्जासचिव हरिराम कोइरालाले १५ दिनभित्र पिपिए गर्न प्राधिकरणलाई निर्देशन दिएका थिए तर अहिलेसम्म हुन सकेको छैन । प्राधिकरणले पिपिए गर्ने प्रक्रिया अन्तिम चरणमा पुगेको जनाएको छ ।
पिपिए गरेका धेरै आयोजना समयमै सम्पन्न हुन नसक्दा पछिल्लो समयमा विद्युत् उत्पादन बढ्न सकेको छैन । निजी क्षेत्रका थोरै आयोजनाले मात्र समयमा विद्युत् उत्पादन गर्ने गरेका छन् । ‘पिपिए गर्ने धेरै जलविद्युत् आयोजना बढेका छन् तर समयमै बनाएका छैनन्, समयमै आयोजना नबनाउनेबारे ऊर्जा मन्त्रालयले खासै अनुगमन गर्न सकेको छैन,’ प्राधिकरणका एक अधिकारीले भने, ‘बढी पिपिए गर्नेभन्दा पनि लोडसेडिङ बढिरहेका बेला समयमै आयोजना निर्माणका लागि सरकारको अनुगमन प्रभावकारी हुनुपर्छ ।’