बिजुली बलेपछि सहर छाडेर गाउँतिर

-भीम गौतम

काँडेवास (बाग्लुङ), २७ फागुन । काँडेबास गाविस–९ बाग्लुङका खेम पुन ०६० सालतिर गाउँ छोडेर काठमाडौं पुगे । काठमाडौंमा जागिरको लागि भौतारिएका उनी ०६२ सालमा रोजगारीका लागि कोरिया जान तम्सिए ।
विदेश पुगेर पैसा कमाउने उनको सपना चकनाचुर भयो र उनले गाउँबाट ऋण गरेर ल्याएको साढे चार लाख रुपियाँ दलालले खाइदिए । त्यसपछि काठमाडांैमै भौंतारिरहेका उनले गाउँमा जलविद्युत् बनेको र त्यसबाट कम्प्युटर चल्ने थाहा पाएपछि काठमाडौं छोडेर गाउँ फर्किए । गाउँमा कम्प्युटर र फोटोकपी गर्ने पसल राखेका उनी अहिले भने सन्तुष्ट छन् । ‘विदेश जाने नाममा दलालले साढे चार लाख खाइदिएपछि भौंतारिएको मेरो लागि लघु जलविद्युत्ले रोजगारीको अवसर खुलाइदियो ।’, २७ वर्षीय पुनले भने, ‘गाउँमा लघु जलविद्युत् बनेपछि सहर छोडेर गाउँ आएँ, अहिले धेरै खुसी छु ।’
पुनले गाउँमै बसेर कम्प्युटर, लेमिनेसन र फोटो ग्राफिकको सुविधा दिँदै आएका छन् । ३५ किलोवाटको दरमखोला पहिलो लघु जलविद्युत् आयोजनाको बत्तीले उनले आफ्नो व्यवसाय गाउँमै गर्न पाएका छन् । उनका अनुसार, गाउँमै बसेर महिनाको ४० हजार आम्दानी हुन्छ । ‘जलविद्युत् आयोजनाले गाउँमै रोजगारीको अवसर पाएपछि धेरै सजिलो भयो, गाउँका धेरैले रोजगार पाएका छन् ।’
६ वर्षसम्म नारायणगढमा बसेकी काँडेबासकै निरु रामदाम पनि गाउँ फर्किन र चेली सुनचाँदी पसल खोलिन् । लघु जलविद्युत्को कारणले उनलाई सुन जोख्नदेखि काम गर्नसमेत सजिलो भएको छ । ‘जघु जलविद्युतको कारणले गाउँमै आएर रोजगारी गर्न पाएँ, राम्रै कमाएर छोरो बोर्डिङमा पढाएको छु ।’, उनले भनिन्– ‘नारायणगढमा सीप सिकेपछि गाउँमै गएर गर्छु भनेर आएँ, आफ्नो सीप गाउँमा प्रयोग गर्न पाउँदा खुसी छु ।’ उनले भनिन् । बच्चालाई स्कुल पठाएर र घरधन्दा सकेर उनी आफ्नो काममा लाग्छिन् । ‘लोडसेडिङ हुँदैन, साह्रो सजिलो भएको छ, बच्चालाई सुताएर काम गर्न पाएको छु ।’– उनले भनिन् ।
वैकिल्पक ऊर्जा प्रवद्र्धन केन्द्रको सहयोगमा धवलागिरी सामुदायिक स्रोत विकास केन्द्रले लघु जलविद्युत् आयोजना बनाएपछि खेम र निरुले मात्र होइन, गाउँका एक सयभन्दा बढीले प्रत्यक्ष रोजगार पाएका छन् । गाउँमा मिल, कम्प्युटर, पसल, साना उद्योगलगायत सञ्चालनमा आएका छन् । आयोजनाले काँडेवास गाविस ८ र ९ तथा छिमेकी गुल्मी जिल्लाको अर्लाङकोट गाविस १, २, ३ र ६ वडाका तीन सय २५ घरधुरीमा बिजुली बलेको आयोजना उपभोक्ता समितिका अध्यक्ष उमेश बुढाथोकीले बताए । ‘लघु जलविद्युत्ले गाउँको विकासको ढोका नै खोलिदियो, धेरै व्यवसाय सहरबाट गाउँ फर्किए ।’– उनले भने– ‘एक सयभन्दा बढीले रोजगार पाएका छन्, अप्रत्यक्ष रोजगार पाउने पनि धेरै छन्, गाउँमै इन्टरनेटदेखि कम्प्युटर चलाउन थालिएको छ ।’ लघु जलविद्युत्को कारणले गाउँमै उनीहरूले इमेल इन्टरनेट तथा टेलिभिजनमार्फत सजिलै राष्ट्रिय, अन्तर्राष्ट्रिय समाचार तुरुन्तै थाहा समेत पाउन सकेका छन् ।
लघु जलविद्युत्ले समेत गाउँको विकासमा ठूलो परिवर्तन ल्याउने अनुभव स्थानीयवासीको छ । ‘लघु जलविद्युत्ले उज्यालो र रोजगारी मात्र ल्याएन, सोच्ने शैली र सहरी अनुभव पनि गरायो ।’–स्थानीय लालमणि खरालले भने–‘गाउँ सहरभन्दा केही कुरामा फरक छैन भन्ने अनुभव हामीलाई दिलाएको छ, तुरुन्तातुरुन्तै समाचार हेर्न पाएका छौँ ।’