अवरुद्ध कुलेखानी जलविद्युत् निर्माण सुचारु

-भीम गौतम

काठमाडौं, २५ पुस । निर्माणाधीन तेस्रो जलविद्युत् आयोजनाको निर्माण कार्य चारदिने अवरुद्धपछि बुधबारदेखि सुचारु हुने भएको छ ।
गत २१ पुसमा ठेकेदार कम्पनीका प्रतिनिधिले चालकलाई अभद्र व्यवहार गरेको विरोधमा आयोजना तीन दिन बन्द भएकामा सोमबार सहमति भएको थियो । त्यसलगत्तै मंगलबार बिहानदेखि स्थानीयवासीले आयोजनाले पहिला गरेको सहमतिअनुसार माग पूरा गर्नुपर्ने भन्दै निर्माण कार्य अवरुद्ध गरेका थिए । ‘स्थानीयवासीसँग वार्ता गरी अवरुद्ध निर्माण कार्य खुलाएका छौँ,’ आयोजना प्रमुख मधुसूदनप्रताप मल्लले भने ।
सीपमूलक तालिम, खानेपानी मर्मत, गोरेटो बाटो मर्मत, बाल विकास केन्द्र मर्मत, पहिरो रोकथाम गर्नुपर्ने, मोटरबाटो बनाउनु पर्नेलगायत माग राखेर आयोजनाको निर्माणस्थल मकवानपुरको शिखरबासका स्थानीयवासीले काम ठप्प परेका थिए । आयोजनाअनुसार उनीहरूको मागअनुसार खानेपानी, गोरेटो र बाल विकास केन्द्रको मर्मत गरिदिनुका साथै पहिरो रोकथाम र मोटरबाटो निर्माणका लागि सर्भेलगायत कार्य अघि बढाउने, तटबन्ध निर्माणका लागि अघि बढ्ने सहमति स्थानीयवासीसँग भएको छ । स्थानीयवासीसँग सहमति भएपछि बुधबारदेखि अवरुद्ध आयोजनाको निर्माण कार्य अघि बढ्ने आयोजनाले जनाएको छ ।
पहिला प्रतिदिन चार मिटर मात्र सुरुङ खन्ने काम गरिरहेको आयोजनामा दैनिक करिब १५ मिटर निर्माण गरेर आगामी ५ महिनाभित्रै सुरुङ निर्माण सम्पन्न गर्ने लक्ष्य राखेको आयोजनामा अवरोध आएपछि स्थानीयवासीसँग वार्ताका लागि प्राधिकरणका कर्मचारी युनियनका प्रतिनिधिसमेत पुगेका थिए । आयोजनाको अवरुद्ध भएपछि मुख्यसचिव एवं नेपाल विद्युत् प्राधिकरण सञ्चालक समितिका अध्यक्ष लीलामणि पौडेलले गृह मन्त्रालयलाई दिएको निर्देशनअनुसार सुरक्षाकर्मीसमेत परिचालन गरिएको थियो । तर, कर्मचारी युनियनका प्रतिनिधिले आयोजनाको निर्माण कार्य विनाअवरोध सञ्चालनका लागि आवश्यक सुरक्षाको व्यवस्था नभएको बताएका छन् । उनीहरूका अनुसार सुरक्षाअभावको कारणले आयोजनामाथि खतरा रहे पनि यसतर्फ सरकारको ध्यान जानुपर्ने अवस्था छ ।
सहायक सुरुङसहित पाँच हजार नौ सय सुरुङमध्ये अहिलेसम्म ३७ सय ५० मिटर सुरुङ निर्माण भइसकेको छ भने मुख्य सुरुङ ४३ सय मिटर रहेकामा २२ सय मिटर सुरुङ निर्माण पूरा भइसकेको छ ।
अघिल्लो वर्षको मंसिर २१ गते निर्माण सम्पन्न गर्नुपर्ने उक्त आयोजनाका लागि चिनियाँ पक्षले थप समयको माग गरेपछि प्राधिकरणले थप आठ महिना समय थपेको थियो । पछि मूल्यवृद्धिले लागतमा वृद्धि, बन्द, हडतालको समस्यालगायत देखाउँदै एक वर्ष अघिको पुसमा उसले २५ गते एकतर्फी सम्झौता तोडेको थियो । दुवै पक्षको विवादका कारण अन्योलमा परेको उक्त आयोजनाबारे गत फागुन ६ गते प्राधिकरणका प्रतिनिधि र सिनो हाइड्रो कम्पनीका प्रतिनिधिबीचको वार्तापछि दुवै पक्षको सहमतिमा कुलेखानी तेस्रो निर्माणका लागि ३० महिना समय थपिएको छ । तर, अहिले दु्रतगतिमा सुरुङ निर्माण भएपछि प्राधिकरण आयोजनाको निर्धारित समयभन्दा ६ महिना अघि नै निर्माण पूरा गर्न कसिएको छ । आयोजना सन् ०१४ भित्र सिध्याउने लक्ष्य प्राधिरणको छ तर बेलाबेलामा विभिन्न नयाँ विवाद र अवरोध आउन थालेपछि आयोजना समयमै नबन्ने चिन्ता प्राधिकरणभित्र बढेको छ । सन् २००८ मा मकवानपुर जिल्लाको भँैसेमा आयोजना निर्माण सुरु भएको थियो ।
आक्रमणको विरोध
नेपाल उद्योग परिसंघले बुटवल पावर कम्पनी लिमिटेडले निर्माण तथा सञ्चालन गरेको झिम्रुक जलविद्युत् आयोजनामा भएको आक्रमणको विरोध गरेको छ ।
मंगलबार एक विज्ञप्ति जारी गर्दे प्युठान र रोल्पाका सर्वसाधारणले आयोजनाको भौतिक सम्पत्ति, कार्यालय, कर्मचारीको आवास तथा बन्दोबस्तीका सामानका साथै सुरक्षाकर्मीका सवारीसाधनमाथि आक्रमण गर्नु मुलुकको समग्र अर्थतन्त्र तथा उद्योग व्यवसायलाई थप बर्बादीतर्फ धकेल्ने कदम भएको भन्दै विरोध जनाएको हो ।
परिसंघले जलविद्युत् आयोजना चल्नका लागि सुरक्षाको प्रत्याभूति गर्न र आक्रमणका कारण क्षति भएका भौतिक सम्पत्ति, कार्यालय, सवारीसाधन तथा कर्मचारीका सामानको उचित क्षतिपूर्तिको व्यवस्था गर्नु र आक्रमणमा संलग्नमाथि कानुनबमोजिम कारबाही गर्न माग गरेको छ ।