बाहिर र भित्र आल्मुनियम मात्रै ट्रान्सफर्मर प्रकरण

-भीम गौतम

काठमाडौं, ८ माघ । नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले हुवेई सनलाइट कम्पनीबाट खरिद गरेका ट्रान्सफर्मरको भित्री परतमा आल्मुनियम रहेको प्रकरण सेलाउन नपाउँदै चीनको अर्को जेके होल्डिङ कम्पनी लिमिटेडबाट खरिद गरिएका ट्रान्सफर्मरमा बाहिर र भित्र दुवैतिर आल्मुनियम रहेको खुलासा भएको छ । प्राधिकरणका उच्च अधिकारीहरूकै मिलेमतोमा यस्ता ट्रान्सफर्मर ल्याइएकाले यसलाई गोप्य राखिएको छ ।

प्राधिकरणले ०६७ सालको साउन/भदौतिर जेके होल्डिङ कम्पनीबाट ४ लाख ५० हजार ६ सय ७ अमेरिकी डलरमा ४ सय ७४ थान ट्रान्सफर्मर खरिद गरेको थियो । ती सबैमा बाहिर र भित्र आल्मुनियम रहेको छ । अहिले सबै ट्रान्सफर्मर हेटौंडास्थित प्राधिकरणको केन्द्रीय भण्डारमा राखिएका छन् ।
स्रोतका अनुसार खरिद गरिएका सबै ट्रान्सफर्मरमा बाहिर र भित्र आल्मुनियम रहेको अग्रिम जानकारी प्राधिकरणका उच्च अधिकारीहरूलाई थियो । त्यही भएर आयात गरिएको लामो समय बित्दा पनि ४ सय ७४
थानमध्ये २७ थान ट्रान्सफर्मर मात्र प्रयोगका लागि विराटनगर पठाइएका थिए । तीमध्ये पनि दुईवटा मात्रै जडान गरिएका छन् ।
कम्पनीले दिने वारेन्टी अवधिभित्र ती ट्रान्सफर्मर जडान नगरेरै राख्ने योजना प्राधिकरणका उच्च अधिकारीहरूको थियो । वारेन्टी अवधि सकिएपछि जडान गरिँदा ट्रान्सफर्मर बिग्रिए पनि कम्पनीले क्षतिपूर्ति दिनु नपर्ने हुन्छ । कमिसन खाएर उच्च अधिकारीहरूले चिनियाँ कम्पनीबाट जानाजान यस्ता ट्रान्सफर्मर झिकाएको स्रोतको दाबी छ ।
प्राविधिकहरूका अनुसार आल्मुनियम प्रयोग गरिएको ट्रान्सफर्मरमा छिट्टो बिग्रने, फुल लोड नधान्ने, चुहावट बढी हुने, एकपटक बिग्रेपछि मर्मत गर्न नसकिने, आयु कम हुनेलगायत समस्या हुन्छन् । तामाको ट्रान्सफर्मर बिग्रेपछि पुन: मर्मत गर्न सकिन्छ । तर, आल्मुनियमको मर्मत गर्न सकिँदैन । यही कारण पछिल्लो समयमा अधिकांश ट्रान्सफर्मर तामाकै प्रयोग गरिन्छ । प्राधिकरणले विभिन्न समयमा बनाएका छानबिन समितिले ०६३ सालपछि खरिद गरिएका करिब ५ हजारभन्दा बढी ट्रान्सफर्मर गुणस्तरहीन भएको जनाएका छन् ।
२५ चैत ०६८ मा प्राधिकरणका तत्कालीन सञ्चालक समिति सदस्य डा. कृष्णप्रसाद दुलालको संयोजकत्वमा गठित छानबिन समितिले आºनो प्रतिवेदनमा जेके होल्डिङ कम्पनीबाट ल्याइएका ट्रान्सफर्मर गुणस्तरहीन भएको उल्लेख गरेको थियो । तर, प्रतिवेदनमा ट्रान्सफर्मरको बाहिर र भित्र दुवैतिर आल्मुनियम रहेको कतै उल्लेख गरेको थिएन । प्राधिकरणले पनि प्रतिवेदन अहिलेसम्म सार्वजनिक गरेको छैन ।
पछिल्लोपटक चीनकै हुवेई सनलाइट कम्पनीबाट खरिद गरिएका ट्रान्सफर्मरमा भित्र आल्मुनियम रहेको तथ्य गत भदौमा बाहिर आएपछि ट्रान्सफर्मर प्रकरण चर्किएको थियो । प्रकरण चर्किंदै गएपछि प्राधिकरणका उच्चाधिकारीहरूले जेके होल्डिङ कम्पनीबाट ल्याइएका ट्रान्सफर्मर प्रतिस्थापन गर्न गोप्य रूपमै कम्पनीलाई पत्राचार गरेका थिए ।
ट्रान्सफर्मर प्रकरण नचर्किएको भए जेके होल्डिङ कम्पनीबाट ल्याइएका ट्रान्सफर्मर वारेन्टी अवधि सकिँदासम्म भण्डारमै राखेर पछि जडान गर्ने तयारीमा प्राधिकरणका उच्चाधिकारीहरू थिए । ‘ट्रान्सफर्मर प्रकरण सार्वजनिक भएर कारबाही प्रक्रिया अघि नबढेको भए सायद वारेन्टी पिरियडसम्म भण्डारमा थन्क्याइन्थे, यसमा आर्थिक चललेख भएको छ भन्ने प्रस्ट बुझिन्छ,’ प्राधिकरण स्रोतले भन्यो ।
प्राधिकरणका तत्कालीन सञ्चालक समिति सदस्य तथा छानबिन समितिका संयोजक डा. दुलालले पनि उच्च अधिकारीहरूले वारेन्टी अवधि सकिएपछि मात्रै ट्रान्सफर्मर जडानको काम गर्ने गरेको बताए । ‘अध्ययनका क्रममा त्यस्तो पाइएको छ । अर्थिक स्वार्थका कारणले प्राधिकरणका वरिष्ठ कर्मचारीहरूले यसो गरेका हुन सक्छन्,’ दुलालले भने ।
ट्रान्सफर्मर प्रकरण चर्किंदै गएपछि प्राधिकरणले गरेको पत्राचार स्वीकार गर्दै जेकेले होल्डिङ कम्पनी सबै ट्रान्सफर्मर फिर्ता गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ । उसले २ सय १० थान नयाँ ट्रान्सफर्मर हेटांैडा पठाइसकेको छ । ती ट्रान्सफर्मरको परीक्षणपछि मात्रै थप ट्रान्सफर्मर ल्याउन पत्र पठाइने प्राधिकरणले जनाएको छ ।
त्यस्तै, प्राधिकरणले दुई लटमा गरी हुवेई सनलाइटबाट मात्र १६ लाख २ हजार डलरमा १ हजार २ सय ६८ थान ट्रान्सफर्मर ल्याएको थियो । तीमध्ये १ हजार १ सय ८० ट्रान्सफर्मर प्राधिकरणले जडान गरिसकेको छ । हुवेईले पनि नयाँ ट्रान्सफर्मर दिने प्रतिबद्धता जनाइसकेको प्राधिकरणले जनाएको छ ।