Thursday, January 29, 2015

विद्युत् प्राधिकरणद्वारा बल्ल ट्रान्सफर्मर वितरण

भीम गौतम / राजधानी
काठमाडौं, १५ माघ
विगत दुई वर्Èदेखि ट्रान्सफर्मर खरिद नभएर हाहाकार मच्चिरहेको बेला नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले बल्ल ट्रान्सफर्मर वितरण सुरु गरेको छ । ३ हजार ट्रान्सफर्मर माग भए पनि पहिलो लटमा २ सय ५३ ट्रान्सफर्मर नेपाल आइपुगेकोमा त्यसलाई परीक्षण गरी गुणस्तरयुक्त पाइएपछि वितरण सुरु गरिएको हो ।
प्राधिकरणअन्तर्गत रहेका आठ क्षेत्रीय कार्यालयहरूलाई १८÷१८ ओटा तथा सामुदायिक विद्युतीकरणलाई ४० ट्रान्सफर्मर दिइएको र त्यहाँमार्फत अत्यावश्यक भएको क्षेत्रमा वितरण गरिने प्राधिकरण ग्राहक तथा वितरण निर्देशनालयका उपकार्यकारी निर्देशक रामचन्द्र पाण्डेले जानकारी दिए । ‘यसले क्षेत्रीय कार्यालयमार्फत आएका मागलाई पूरा गर्दैन तर अब क्रमशः अन्य ट्रान्सफर्मर आउने भएकाले अभाव हुन दिन्नौं,’ उनले भने ।
क्षेत्रीय कार्यालय र सामुदायिक विद्युतीकरणलाई वितरण गरेर बाँकी ट्रान्सफर्मर आपतकालीन आवश्यकतालाई मध्यनजर राखी केन्द्रीय भण्डार हेटौंडामा राखिएको प्राधिकरणले जनाएको छ । श्रीलंकाली कम्पनी एलटीसी होल्डिङ गु्रपसँग १ हजार ४० थान ट्रान्सफर्मर खरिद गर्ने सम्झौता भएकोमा पहिलो चरणमा २ सय ५३ ट्रान्सफर्मर र दोस्रो लटको ट्रान्सफर्मर आगामी फेबु्रअरीको अन्तिम साता आउने प्राधिकरणले जनाएको छ । ३ हजार ट्रान्सफर्मरको माग रहेकोमा यो संख्या पनि एकदम कम हो ।
थोरैथोरै मात्र ट्रान्सफर्मर क्षेत्रीय कार्यालय पुगेकाले वितरणमा समस्या परेको एक क्षेत्रीय कार्यालयका कर्मचारीले बताए । ‘माग धेरै छ तर जम्मा १८ ओटा मात्र आएको छ, यसका लागि पनि सोर्सफोर्स लगाउनुपर्ने अवस्था छ,’ उनले भने । प्राधिकरणभित्र चर्को ट्रान्सफर्मर प्रकरणको कारणले विगत दुई वर्षदेखि प्राधिकरणले ट्रान्सफर्मर खरिद हुन सकेको थिएन । गुणस्तरहीन ट्रान्सफर्मरको कारण प्राधिकरणले खरिद गरेका प्रत्येक ट्रान्सफर्मर परीक्षण गर्नैपर्ने व्यवस्था गरेपछि गत पुस अन्तिम साता २ सय ५३ थान ट्रान्सफर्मर खरिद गरे पनि बल्ल वितरण गरिएको हो ।
गुणस्तरहीन ट्रान्सफर्मर प्रकरण चर्केर प्राधिकरणका अघिल्ला कार्यकारी निर्देशकलगायतका उच्च अधिकारीदेखि कर्मचारीसम्म ६ दर्जनमाथि अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले मुद्दा चलाइरहेको छ । २०६३ सालदेखि २०६८ सालसम्म खरिद गरेका करिब ५ हजार ट्रान्सफर्मर गुणस्तरहीन पत्ता लागेपछि उनीहरूमाथि अख्तियारले मुद्दा चलाएको हो ।
ट्रान्सफर्मर खरिद नगरेका कारण ट्रान्सफर्मरको हाहाकार मच्चिएको हो । अहिलेको मागको आधारमा ट्रान्सफर्मर नपुग्ने भएकाले १ हजार ५ सय ९४ थानका लागि बोलपत्र आह्वान प्रक्रिया अघि बढाइसकेको प्राधिकरणले जनाएको छ ।
http://rajdhani.com.np/article/0655837001422584976

स्वच्छ ऊर्जामा ३० लाख पहुँचविहीन

काठमाडौं÷रास— राष्ट्रिय योजना आयोगका उपाध्यक्ष डा.गोविन्दराज पोखरेलले अझै ३० लाख नेपाली सफा खाना पकाउने स्वच्छ ऊर्जाको पहुँचबाट टाढा रहेको बताएका छन् । एसएनभी नेपालले क्लिन इनर्जी विकास बैंकको सहयोगमा नेपालको ऊर्जा आर्थिक व्यवस्थापन समीक्षा तथा ऊर्जा पहुँच सुधार गर्ने सहयोगबारे बिहीबार राजधानीमा आयोजना गरेको छलफलमा उपाध्यक्ष पोखरेलले पहुँच वृद्धिलाई लक्षित गरी कार्यक्रम अघि बढाउनुपर्नेमा जोड दिए ।
‘५६ प्रतिशत नेपालीले मात्र बिजुलीको सुविधा पाएका छन् । ३० लाखभन्दा बढीले अझै ऊर्जा र खाना पकाउनका लागि ऊर्जा पाएका छैनन्,’ उनले भने, ‘खाना पकाउन र प्रकाश ऊर्जा गरिबीविरुद्ध लड्नका लागि सबैको सामूहिक प्रयास जरुरी छ ।’ छलफलमा अधिकांश वक्ताले एक्काइसौं शताब्दीमा सबैलाई ऊर्जाको पहुँच पु¥याउनका लागि अग्रसर हुनुपर्ने बताउँदै ऊर्जाबाट मात्र ऊर्जा गरिबीको अन्त्य गर्न सकिने बताए । उनीहरूले मानवीय ऊर्जा जनशक्तिलाई बलियो बनाएर यसमार्फत आर्थिक तथा सामाजिक विकासमा अग्रसर हुन सकिने बताए ।
कार्यक्रममा विश्व बैंकका मुख्य ऊर्जा विशेषज्ञ जी टाङ, एसियाली विकास बैंकका प्रतिनिधि टीका लिम्बू, क्लिन इनर्जी बैंककी उपप्रमुख कार्यकारी अधिकृत वर्षा श्रेष्ठ, एसएनभी नवीकरणीय ऊर्जाका क्षेत्रीय प्रमुख गुई डकेल्भर, वैकल्पिक ऊर्जा प्रवद्र्धन केन्द्रका वरिष्ठ प्राविधिक सल्लाहकार गुलब्रालगायतले ऊर्जामा सबै समुदायको पहुँच वृद्धिका लागि आर्थिक सहायतासँगै उचित वातावरण हुनुपर्ने बताए ।
http://rajdhani.com.np/article/0362387001422585124

सप्तकोसी उच्च बाँध आयोजनाको म्याद छैटौं पटक थपिँदै

काठमाडौं÷रास— सप्तकोसी उच्च बाँध बहुउद्देश्यीय आयोजना तथा सुनकोसी स्टोरेज कम डाइभर्सन आयोजनाबारे नेपाल–भारत संयुक्त विशेषज्ञ समूह (जीटीई) बैठक भारतस्थित नयाँ दिल्लीमा सुरु भएको छ ।
बिहीबार र शुक्रबार चल्ने बैठकमा आयोजनाको वातावरण र सिँचाइ अध्ययन, ड्रिलिङलगायतका कार्यको प्रगतिको समीक्षाका साथै भावी कार्यदिशाबारे समेत छलफल हुने विद्युत् विकास विभागका महानिर्देशक एवं नेपाली टोलीका नेतृत्वकर्ता दिनेश घिमिरेले जानकारी दिए । बैठकले आयोजनाको म्याद छैटौं पटक थप्न लागिएको हो ।
आपसी सहमतिका आधारमा बैठकले आयोजनाको म्याद थप गर्ने टोलीका एक सदस्यले बताए । आयोजनाको विस्तृत प्रतिवेदन अध्ययन (डीपीआर) तयार गर्नका लागि सन् २०११ मा सन् २०१३ को फेब्रुअरीसम्म म्याद थपिएकोमा त्यो समयमा पनि सम्पन्न हुन नसक्ने निष्कर्ष निकाल्दै बैठकले दुई वर्षका लागि म्याद थपेको थियो । त्यो समयमा पनि अध्ययन नसकिएपछि फेरि म्याद थप्न लागिएको हो ।
सन् २००४ मा सन् २००६ मा सम्पन्न गर्ने गरी आयोजनाको डीपीआर निर्माण अघि बढाए पनि स्थानीयवासीको समस्यालगायतका कारणले समयमै पूरा हुन नसकेपछि पटक–पटक गरी सन् २००६, २००८, २०११ र २०१३ मा म्याद थपिएको थियो । लामो समयदेखि अघि बढ्न नसकेको सो आयोजनाबाट ३ हजार ६ सय मेगावाट विद्युत् उत्पादन हुने अध्ययनले देखाएको छ । आयोजनाको निर्माण सम्पन्न्न भएमा ९ लाख हेक्टर जमिनमा सिँचाइ पुग्ने अध्ययनमा उल्लेख छ ।
http://rajdhani.com.np/article/0465452001422585162

Tuesday, January 27, 2015

भारतद्वारा एम्बुलेन्स र बस सहयोग



राजधानी समाचारदाताकाठमाडौं, १२ माघ
६६औं भारतीय स्वतन्त्रता दिवसको अवसरमा नेपालस्थित भारतीय दूतावासले २० एम्बुलेस र चारओटा ओटा सहयोग गरेको छ । स्वतन्त्रता दिवसकै अवसरमा सोमबार राजधानीमा आयोजित समारोहमा दूतावासले नेपालका १९ जिल्लाका अस्पताल, परोपकारी संस्था र शैक्षिक संस्थालाई २० एम्बुलेन्स र चारओटा बस उपहार सहयोग गरेको हो ।
त्यस्तै, ७५ पुस्तकालय, शैक्षिक तथा तालिम प्रतिष्ठानको पुस्तकसमेत प्रदान गरिएको छ । भारतीय सेनाका भूपू सैनिकका विधवा, आश्रित तथा शारीरिक अशक्त भूपू सैनिकलाई चेक तथा कम्बलसमेत वितरण गरियो । भारतीय राजदूत रणजित रायले एम्बुलेन्स, बस, पुस्तक, चेक र कम्बल हस्तान्तरण गरेका हुन् । समारोहमा राजदूत रायले राष्ट्रिय झन्डा फहराउनुका साथै भारतका राष्ट्रपतिको सन्देश पढेर सुनाए । सन्देशमा शान्ति, स्थायित्व र छिमेकको विकासलाई जोड दिइएको छ ।
सन् १९९४ देखि भारतीय दूतावासले नेपालको ७३ जिल्लामा विभिन्न संस्थालाई ४ सय ६२ ओटा एम्बुलेन्स प्रदान गरिसकेको छ । सहयोगबाट स्वास्थ्य सेवाको पहँुचभन्दा टाढाका हजारौं नेपालीलाई घरदैलोसम्म स्वास्थ्य सेवा पु¥याउनुका साथै हालसम्म सहयोग गरिएका ९० बसबाट विद्यार्थीलाई विद्यालय जान सहज पहुँच पुगेको जनाइएको छ । भारत र नेपाल सरकारबीच ७५ सय करोडभन्दा बढी लगानीमा बृहत् भारत–नेपाल विकास साझेदारी कार्यक्रमअन्तर्गत प्रत्येक वर्ष एम्बुलेन्स तथा बस उपहारस्वरूप प्रदान गरि“दै आएको छ । कार्यक्रमअन्तर्गत शिक्षा, स्वास्थ्य तथा पूर्वाधार निर्माणका लागि ठूला तथा साना ५ सयभन्दा बढी परियोजना सञ्चालित छन् ।
http://rajdhani.com.np/article/0089648001422331330

राहुघाटको ठेकेदार कम्पनीले हाल्यो प्राधिकरणविरुद्ध मुद्दा

राजधानी समाचारदाताकाठमाडौं, १२ माघ
नेपाल विद्युत्् प्राधिकरणले ३२ मेगावाटको राहुघाट जलविद्युत् आयोजनाको ठेकेदार कम्पनीको ठेक्का सम्झौता तोड्ने प्रक्रिया अघि बढाएपछि त्यसविरुद्ध पुनरावेदन अदालत पाटनमा मुद्दा दायर गरेको छ ।
समस्याग्रस्त अवस्थामा पुगेको उक्त आयोजना निर्माणमा ढिलाइ गरेको भन्दै ठेकेदार आईभीआरसीएल लिमिटेडसँग सम्झौता तोड्ने प्रक्रिया अघि बढाएपछि प्राधिकरणविरुद्ध मुद्दा गरेको हो । २२ डिसेम्बर अर्थात गत ७ पुसमा एक महिनाभित्र ९१ मिटर अडिट तीनअन्तर्गतको सुरुङ पूरा नगरे ठेक्का सम्झौता तोड्ने प्राधिकरणले कम्पनीलाई सूचना दिएको थियो । प्राधिकरणले ठेक्का सम्झौता तोड्ने प्रक्रिया अघि बढाएपछि ठेकेदार कम्पनीले आफूलाई जोगाउन प्रधानमन्त्री र ऊर्जामन्त्रीलाई समेत गुहारेको थियो ।
आयोजना प्रमुख विकासमान डंगोलले ठेकेदार कम्पनीले मुद्दा दायर गरेको र यसबारे प्राधिकरणको कानुन विभागको रायअनुसार अघि बढ्ने बताए । ‘मुद्दा दायर गरिसकेकाले अब कानुन विभागले के गर्छ भन्ने आधारमा प्रक्रिया अघि बढ्छ,’ उनले भने । मुद्दा दायरपछि अदालतले सोबारे १८ माघमा सुनुवाइ गर्न लागेको छ । आयोजनाको मुख्य सिभिल निर्माण कार्यका लागि भारतीय कम्पनी आईभीआरसीएल लिमिटेडस“ग ४ नोभेम्बर २०१० मा सम्झौता भएको थियो भने भारतीय परामर्शदाताको रूपमा बापकोस लिमिटेडस“ग २० फेब्रुअरी २०१२ मा ठेक्का सम्झौता भएको थियो । त्यो सम्झौता कार्यान्वयन गर्न एक्जिम बंैकले सहमति दिनुपर्नेमा ढिलाइ गरेको भन्दै कम्पनीले काममा ढिलाइ भएको दाबी गर्दै आएको छ । २२ महिनाअघि मात्र कम्पनीले सिभिल कार्य अघि बढाएको थियो । पौने ३ अर्ब रुपैयाँमा ठेक्का पाएको कम्पनीले यसअघि परामर्शदाता नियुक्तिमा ढिलाइ गरेको भन्दै सम्झौताभन्दा थप ५० प्रतिशत रकम मागेर काममा ढिलाइ गरेको थियो । राहुघाटको अनुमानित लागत ६ अर्ब ७० करोड छ ।

साढे ११ सय विद्युत् लाइन काटिए

विद्युत् प्राधिकरणले सञ्चालन गरेको विद्युत् महसुल नतिर्ने ग्राहकको लाइन काट्ने सप्ताहअन्तर्गत दुई दिनमै ११ सय ५४ ग्राहकको लाइन काटिएको छ । प्राधिकरण ग्राहक तथा वितरण निर्देशनालयका उपकार्यकारी निर्देशक रामचन्द्र पाण्डेका अनुसार काटिएका लाइनबाट २ करोड ९४ लाख रुपैयाँ बक्यौता उठ्नुपर्नेमा ५१ लाख ५५ हजार रुपैयाँ मात्र उठेको छ ।
प्राधिकरणका अनुसार आठ क्षेत्रीय कार्यालयअन्तर्गत विराटनगरले २ सय ७८, जनकपुरले १ सय ४७, हेटांैडाले १ सय ३५, काठमाडौंले ६७, पोखराले ५५, बुटबलले २ सय ९१, नेपालगन्जले १ सय ३५ र अत्तरिया क्षेत्रीय कार्यालयले ४६ जना ग्राहकको लाइन काटेको छ ।
तीन महिनासम्म बिजुलीको महसुल नतिर्ने तथा ५ हजारभन्दा बढी महसुल नाघेका तथा लामो समयदेखि बिजुलीको महसुल नतिरेका ग्राहकको लाइन काट्ने योनजा प्राधिकरणको छ । घरेलुसहित २७ लाख १८ हजार ग्राहक रहेको प्राधिकरणमा बक्यौता मात्र ८ अर्ब रुपैयाँ रहेको छ ।
http://rajdhani.com.np/article/0658909001422333813

सिँचाइ विभागको ६ महिनाको खर्च २८ प्रतिशत मात्र


राजधानी समाचारदाताकाठमाडौं, १२ माघ
सिँचाइ विभागले गएको ६ महिनामा २८ प्रतिशत मात्र खर्च भएको जनाएको छ । संसद्को कृषि तथा जलस्रोत समितिको बैठकमा अर्ध वार्षिक बजेट खर्च सार्वजनिक गर्दै विभागले यस अवधिमा ४ अर्ब ९४ करोड ६४ लाख रुपैयाँ खर्च गर्नुपर्नेमा १ अर्ब ४१ करोड ८५ लाख रुपैयाँ मात्र खर्च भएको जनाएको हो । यो प्रतिशतको आधारमा २८ मात्र हो ।
विभागअन्तर्गत सञ्चालित २५ कार्यक्रमअन्तर्गत सुर्खेत उपत्यका सिँचाइ आयोजनाको प्रगति शून्य छ । विभागका अनुसार भेरी बबई बहुउद्देश्यीय आयोजनाअन्तर्गत एक प्रतिशत, सिँचाइ तथा जलस्रोत व्यवस्थापन आयोजना, सेती–महाकाली सिँचाइ विकास कार्यक्रम र नयाँ प्रविधिमा आधारित सिँचाइ आयोजनाअन्तर्गत तीन प्रतिशत तथा बृहत् सरकारी सिँचाइ आयोजना र महाकाली सिँचाइ आयोजना पुनःस्थापनाअन्तर्गत चार प्रतिशत मात्र खर्च भएको छ ।
बैठकमा अधिकांश सभासद्ले सिँचाइ मन्त्रालयको कार्यप्रगति सन्तोषजनक नभएको तथा योजना तर्जुमामै समस्या रहेको बताएका थिए । सिँचाइमन्त्री एनपी साउदले प्राथमिकतामा रहेका आयोजनाको प्रक्रिया अघि बढाउन ढिलाइ भएको उल्लेख गर्दै छोटो प्रक्रियामार्फत काम गर्न कानुनमै व्यवस्था गर्नुपर्ने बताए । उनले आयोजना कार्यान्वयनमा अन्तरमन्त्रालय समन्वय समस्याको रूपमा देखिएको उल्लेख गरे । सिँचाइ मन्त्रालयमा १९ पहिलो प्राथमिकताका आयोजना भए पनि प्रगतिको प्रतिशत १० भन्दा कम छ ।
बैठकमा सिँचाइ सचिव माधव रेग्मीलगायतले निर्माण सामग्रीको समस्या, जग्गा प्राप्तिमा कठिनाइ, पहिरोबाट क्षतिग्रस्त प्रणाली मर्मतसम्भारमा बजेट अभाव, जनशक्ति अभावलगायतको कारण आयोजना कार्यान्वयनमा समस्या परेको बताएका थिए । बैठकले मन्त्रालयको हरेक महिनाको कार्यप्रगति समितिलाई उपलब्ध गराउन तथा सिँचाइ मन्त्रालयका निकायहरू हरेक जिल्लामा राख्ने व्यवस्था मिलाउन निर्देशन दिएको समितिमा सभापति गगन थापाले जानकारी दिए ।
http://rajdhani.com.np/article/0314990001422333957

Monday, January 26, 2015

दुई ठूला उद्योगको विद्युत् लाइन काटियो

भीम गौतम/राजधानीकाठमाडौं, ११ माघ
नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको निर्देशनविपरीत ‘अनधिकृत’ रूपमा बिजुली उपयोग गरेको भन्दै दुई ठूला उद्योगको विद्युत् लाइन काटिएको छ । सर्वसाधारणलाई बढी लोडसेडिङको भार कम गर्न प्राधिकरणले दैनिक १० घन्टा मात्र उद्योगमा बिजुली उपयोग गर्न दिएको निर्देशनलाई अवज्ञा गरेको भन्दै दुवै उद्योगको लाइन काटिएको हो ।
प्राधिकरणको निर्देशन नमानेको जानकारी पाएपछि प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक मुकेशराज काफ्ले र ग्राहक तथा वितरण निर्देशनालयका उपकार्यकारी निर्देशक रामचन्द्र पाण्डेसहितको टोली सम्बन्धित उद्योगमै पुगेर लाइन काटेका थिए । कार्यकारी निर्देशक काफ्लेका अनुसार वीरगन्ज कोरिडोरको ६६ केभीको प्रसारण लाइनबाट डेडिकेटेड फिडर लिएका बारास्थित त्रिवेणी स्पिनिङ मिल र हेटौंडा सिमेन्ट उद्योगको लाइन काटिएको हो । त्रिवेणीले ६ मेगावाट र हेटौंडाले ८ मेगावाट विद्युत् लिएका छन् ।
‘प्राधिकरणको निर्देशन अवज्ञा गरी लोडसेडिङको बेला पनि उद्योग सञ्चालन गरेको भेटिएपछि अर्को निर्णय नभएसम्मका लागि लाइन काटिएको हो,’ कार्यकारी निर्देशक काफ्लेले भने, ‘दुवै उद्योगले प्राधिकरणको निर्देशन मानेको बताए पनि विवरणबाट २४ घन्टा नै चलाएको देखियो ।’ सबै उद्योगले दैनिक १४ घन्टा लोडसेडिङ गर्नुपर्ने कारण जनाउँदै लाइन काटे पनि प्राधिकरणसँग उनीहरूलाई के कारबाही गर्ने भन्ने स्पष्ट व्यवस्था छैन । दुई उद्योगले दिएको स्पष्टीकरणको आधारमा कारबाही प्रक्रिया अघि बढ्ने कार्यकारी निर्देशक काफ्लेले भने ।
यसैगरी, प्राधिकरणले २४ घन्टा नै बिजुली प्रयोग गर्दै आएको शिवम् सिमेन्टलाई समेत दैनिक १० घन्टा मात्र सञ्चालन गर्न दिएको छ । एक वर्षअघि तत्कालीन कार्यकारी निर्देशकले २४ घन्टा बिजुली प्रयोग गर्न निर्देशन दिए पनि १५ मेगावाट बिजुलीको स्वीकृति लिएको सो उद्योगलाई १४ घन्टा नै लोडसेडिङ गर्न भनिएको प्राधिकरणले जनाएको छ ।
विद्युत् लाइन काट्ने सप्ताह सुरु
नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले विद्युत् महसुल नतिर्ने ग्राहकलाई लक्ष्य गरी विद्युत् लाइन काट्ने सप्ताह सुरु गरेको छ । आइतबारदेखि सुरु भई एक सातासम्म चल्ने सो अभियानअन्तर्गत प्राधिकरणका आठ क्षेत्रीय कार्यालय र सबै वितरण केन्द्रमा विशेष अभियान सञ्चालन गर्ने प्राधिकरण ग्राहक तथा वितरण निर्देशनालयका उपकार्यकारी निर्देशक रामचन्द्र पाण्डेले जानकारी दिए । तीन महिनासम्म बिजुलीको महसुल नतिर्ने तथा ५ हजारभन्दा बढी महसुल नाघेका तथा लामो समयदेखि बिजुलीको महसुल नतिरेका उद्योगधन्दाका लाइनहरू काट्ने अभियानअन्तर्गत सप्ताह सुरु गरिएको उनले जानकारी दिए । घरेलुसहित २७ लाख १८ हजार ग्राहक रहेको प्राधिकरणमा बक्यौता उठाउन मात्र ८ अर्ब रुपैयाँ रहेको छ ।
http://rajdhani.com.np/article/0956866001422247361

Sunday, January 25, 2015

विधेयकमा समन्वयको व्यवस्था गर्न माग

राजधानी समाचारदाताकाठमाडौं, १० माघ
सामुदायिक विद्युत् उपभोक्ता राष्ट्रिय महासंघ नेपालले प्रस्तावित नेपाल विद्युत् नियमन आयोग ऐन ०६५ मा सरोकारवाला निकायको समन्वयको व्यवस्था गर्न माग गरेको छ । नियमनबारे आफ्नो धारणा ऊर्जामन्त्री राधाकुमारी ज्ञवाली र ऊर्जा सचिव राजेन्द्रकिशोर क्षत्रीलाई बुझाउँदै महासंघले आयोगलाई अन्य पक्षको पनि सहयोग र समन्वय आवश्यक पर्ने भएकाले प्रस्तावनामा नै समन्वय गर्ने कुरालाई उल्लेख गर्न आग्रह गरेको छ । महासंघका अध्यक्ष नारायण ज्ञवालीले ऊर्जामन्त्री ज्ञवाली र सचिव क्षत्रीलाई भेटेर नियमन आयोगको कामलाई प्रभावकारी बनाउन महासंघको तर्फबाट सुझावपत्र दिइएको बताए ।
महासंघको सुझावमा विद्युत् नियमन आयोगको स्वायत्तता, विश्वसनीयता र सहभागितामा जोड दिइएको छ । विधेयकको प्रस्तावनामा सामुदायिक विद्युतीकरणका माध्यमबाट विद्युत्मा पहुँच कायम गर्ने उद्देश्य समेट्न सुझाव दिँदै महासंघले अनुमतिपत्र प्रणालीलाई समेत आयोगको क्षेत्राधिकारभित्र पार्न, विद्युत्को माग र आपूर्तिको सन्तुलनको प्रक्षेपणको व्यवस्था गर्न र आयोगको संस्थागत सुशासनमा जोड दिन पनि सुझाव दिएको छ ।
पदाधिकारी नियुक्तिमा चलखेल नियन्त्रण गर्न सिफारिस प्रक्रियालाई पारदर्शी बनाउन, आयोगको क्षेत्राधिकार स्पष्ट तोक्न, सार्वजनिक सुझाव दिने समय र सुनुवाइ संयन्त्र निर्माण गर्न, उपभोक्ता तथा अनुमतिपत्र प्राप्त व्यक्तिको हित संरक्षण गर्न पनि महासंघले सुझाव दिएको छ । विधेयकमा महसुल निर्धारणको सिद्धान्त, लाभको बाँडफाँट, अनियन्त्रित लगानीको नियन्त्रण र नियमन, द्विदेशीय वा बहुउद्देश्यीय विद्युत् प्रसारण नियमन, नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको नियमन, विशेष ऐनद्वारा स्थापित प्रणालीको नियमन, सामुदायिक तथा ग्रामीण विद्युतीकरण, साना जलविद्युत् र अन्य ऊर्जाको नियमन, क्षतिपूर्ति नियमन, विद्युत् चोरी नियन्त्रणलगायतका विषयमा समेत स्पष्ट व्यवस्था गर्न महासंघले आग्रह गरेको छ । 
http://rajdhani.com.np/article/0416655001422161403

ऊर्जामन्त्रीको अर्को गलत निर्णय

आप्mनो बढुवामा आफ्नै हस्ताक्षर सदर

भीम गौतम/राजधानीकाठमाडौं, १० माघ
निजामती कर्मचारीसम्बन्धी कानुनमा आङ्खनो बढुवामा आफैंले हस्ताक्षर गर्न पाइँदैन । यसलाई कानुनी र आचारसंहिता दृष्टिकोणले गलत मानिन्छ । तर, ऊर्जामन्त्री राधाकुमारी ज्ञवालीले नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको सञ्चालक समितिबाट यस्तै गैरकानुनी निर्णयलाई वैधानिकता दिई नयाँ नजिर कायम गरेकी छन् ।

ऊर्जा मन्त्रालयद्वारा गठित समितिको प्रतिवेदन र प्राधिकरणको कानुन विभागबाट आएको सुझावविपरीत प्राधिकरणका दुई अधिकृतको गलत बढुवालाई मन्त्री ज्ञवालीले सदर गरेकी हुन् । पछिल्लो समयमा विवादास्पद निर्णय गरेर विवादमा तानिएकी मन्त्री ज्ञवालीले आङ्खनो बढुवामा आफंैले निर्णय गर्न अर्को गलत काम गरेकी हुन् ।
प्राधिकरण सञ्चालक समिति अध्यक्ष रहेकी ऊर्जामन्त्री ज्ञवालीले प्राधिकरणको ६९४औं बोर्ड बैठकबाट प्राधिकरण जनसाधन विभागका निर्देशक ओमराज पाण्डे र पदपूर्ति विभागका प्रमुख हुमबहादुर केसीको बढुवा निर्णय गराएकी थिइन् । दुवैको बढुवालाई उनले नै नेतृत्व गरेको ऊर्जा मन्त्रालयले बनाएको समितिले अवैध ठहर गरिसकेको छ भने प्राधिकरण कानुन विभागले समेत गलत निर्णय भएको सुझाव दिएको छ ।
प्राधिकरणका अनुसार बढुवाको विषयमा विवाद भएर राष्ट्रिय सतर्कता केन्द्रमा उजुरी परेपछि त्यसको आधारमा ऊर्जाले तत्कालीन सहसचिव उदय सापकोटा संयोजकत्वको समितिले आङ्खनो बढुवामा आफैले निर्णय गर्न नहुने गरी प्रतिवेदन दिएको थियो । उनी कानुन मन्त्रालयमा सरुवा भइसकेका छन् । प्राधिकरण कानुन विभागले समेत स्वतन्त्र कानुन व्यवसायी शरद कोइरालासँग राय लिएर आङ्खनो बढुवामा आफंैले निर्णय गर्न नपाउने भनी राय दिएको थियो ।
‘कानुनी र आचारसंहिताको दृष्टिकोणले गलत भन्ने थाहा हुँदाहुँदै ऊर्जामन्त्रीले दुवैको बढुवालाई सदर गर्नुभयो,’ प्राधिकरणका एक अधिकारीले भने, ‘कानुनी रूपमा यसरी बढुवा गर्न पाइँदैन तर मन्त्रीले आपूm अध्यक्ष भएपछि जे पनि गर्न पाइन्छ भनेर जबर्जस्ती निर्णय गराउनुभएको हो ।’
प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक संयोजक तथा प्राधिकरण प्रशासन निर्देशानालयका उपकार्यकारी निर्देशक, प्राधिकरण जनसाधन विभागका निर्देशक, ऊर्जा मन्त्रालयका प्रतिनिधि र लोकसेवा आयोगका प्रतिनिधि सदस्य रहेको पदपूर्ति समिति रहेकोमा ऊर्जा मन्त्रालय र लोकसेवाका प्रतिनिधिले विवादको कारण हस्ताक्षर गरेनन् ।
तर, जनसाधन विभागका निर्देशक पाण्डेले सदस्यको रूपमा र पदपूर्ति विभागका प्रमुख केसीले आमन्त्रित सदस्यको रूपमा निर्णयमा हस्ताक्षर गरेका हुन् । गत २४ असोजको बढुवामा पाण्डे र केसीको दुवै नाम परेको थियो । प्राधिकरणको आचारसंहिता र व्यवस्थामा बढुवा गर्दा कार्य सम्पादनको मूल्यांकन आफैंले हेर्न नपाइने तथा नातागोता भएको हकमा अन्तर्वार्तामा समेत बस्न नपाइने व्यवस्था छ ।
स्रोतका अनुसार आङ्खनो बढुवा कानुनी रूपमा आफैं गर्न नपाइने भएकाले बदर हुने प्रतिवेदन दिने सहसचिव सापकोटा र ऊर्जा मन्त्रालयको प्रतिनिधिको रूपमा पदपूर्ति समितिमा प्रतिनिधित्व गरेर निर्णयमा हस्ताक्षर नगर्ने अर्का सहसचिव मुकुन्दप्रकाश घिमिरेको सरुवा गरेपछि ऊर्जामन्त्री ज्ञवालीले प्राधिकरण बोर्डबाट दुवैजनाको बढुवाको निर्णय गराएकी हुन् ।
सतर्कता केन्द्रका एक अधिकारीले समेत पदपूर्ति समितिमा पाँचजनामध्ये बहुमतका लागि तीनजनाको निर्णय भए पुग्ने भए पनि बढुवा उम्मेदवारको हस्ताक्षरलाई कानुनी रूपमा वैध नमानिने बताए । ‘आङ्खनो बढुवा निर्णयमा आफंै सहभागी भएको भए स्वतः खारेज हुन्छ, उजुरी वा जानकारी आयो भने तुरुन्तै अगाडि बढ्छौं,’ उनले भने । उनले बढुवाको निर्णय कानुनको भाषामा नांगो आँखाले हेर्दा नै रित नपुगेको जस्तो देखिनेसमेत उल्लेख गरे ।
http://rajdhani.com.np/article/0861400001422158837

Thursday, January 22, 2015

माथिल्लो तामाकोसी सुरुङ निर्माणमा अर्को फड्को

तल्लो पेनस्टक साफ्ट सुरुङको ब्रेक थु्र

भीम गौतम / राजधानी
काठमाडौं, ६ माघ
निर्माणाधीन ४ सय ५६ मेगावाटको माथिल्लो तामाकोसी जलविद्युत् आयोजनाको जटिल सुरुङ निर्माणको ‘ब्रेक थु्र’ (सम्पन्न) भएको छ । १६ दशमलव ५ किलोमिटर सुरुङमध्ये सबैभन्दा जटिल समस्याका रूपमा रहेको ३ सय ७४ मिटर तल्लो पेनस्टक साफ्ट (इनार) को सुरुङ निर्माण सम्पन्न भएको हो ।

यो पेनस्टक साफ्ट नेपालकै जलविद्युत् आयोजनामध्येको सबैभन्दा गहिरो र ठूलो सुरुङ हो । ‘तामाकोसीको सबैभन्दा जटिल तल्लो पेनस्टक साफ्टको सुरुङको ब्रेक थु्र भएको छ, यो सुरुङ निर्माणमा सबैभन्दा बढी चिन्ता थियो, यसले खुसी तुल्याएको छ,’ माथिल्लो तामाकोसी आयोजनाका प्रमुख विज्ञान श्रेष्ठले भने, ‘नेपालमै यति ठूलो र गहिरो पेनस्टक साफ्ट अरू छैन, यो सम्पन्न हुनुलाई आयोजनाले एउटा जटिल सुरुङमा भएको कोसेढुंगाको रूपमा लिएका छौं ।’
६ महिनाअघिदेखि निर्माण सुरु गरिएको सो साफ्ट सुरुङ निर्माणलाई माथिल्लो तामाकोसी जलविद्युत् आयोजनाले सबैभन्दा गाह्रो कामको रूपमा लिँदै आएको थियो । यो निर्माण सम्पन्नसँगै झन्डै ३ सय ५० मिटरको माथिल्लो पेनस्टक साफ्ट सुरुङ निर्माणमा सहज भएको छ । माथिल्लो पेनस्टक सुरुङ निर्माणको डिजाइनमा समस्या आएपछि परिवर्तन गरिएको छ । सो पेनस्टक साफ्ट भने अब निर्माण सुरु गरिने आयोजनाले जनाएको छ ।
स्वदेशी लगानीमा निर्माणाधीन नेपालकै पहिलो जलविद्युत् आयोजनाको हालसम्म ७१ प्रतिशत काम सम्पन्न भइसकेको छ । आयोजनाका अनुसार, १६ दशमलव ५ किलोमिटर सुरुङमध्ये हालसम्म १४ हजार २ सय मिटर निर्माण सम्पन्न भइसकेको आयोजनाले जनाएको छ । ‘हालसम्म १४ हजार २ सय मिटर सुरुङ निर्माण सकिएको छ, आगामी सेप्टेम्बरभित्र सम्पन्न गर्ने लक्ष्य राखिएको छ,’ तामाकोसी जलविद्युत् आयोजना प्रमुख श्रेष्ठले भने ।
२०७३ असारभित्र निर्माण सम्पन्न गर्ने लक्ष्य राखिएको आयोजनाबाट विद्युत् उत्पादन भइसकेपछि नेपालमा हुँदै आएको लोडसेडिङ अन्त्य हुने अपेक्षा गरिएको छ । आयोजनाका अनुसार, आयोजनाको सिभिलतर्फको काम ८५ प्रतिशत, इलेक्ट्रोमेकानिकलतर्फ ६० प्रतिशत र हाइड्रोमेकानिकलतर्फ ५० प्रतिशत काम सम्पन्न भएको छ । माथिल्लो तामाकोसीका अनुसार, हाइड्रोमेकानिकल कार्य २०७२ वैशाख, मेकानिकल तथा इलेक्ट्रिकल कार्य २०७२ चैत र प्रसारण लाइनको निर्माण २०७२ असारभित्र पूरा गर्ने लक्ष्य छ ।
३५ अर्ब २९ करोड रुपैयाँ लागत रहेको तामाकोसीको सुरुङमा समस्यालगायतका कारणले बढेर ४१ अर्ब पुगेको छ । नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले सहायक कम्पनी तामाकोसी जलविद्युत् कम्पनी निर्माण गरेर सुरु गरिएको सो आयोजनामा ४१ प्रतिशत प्राधिकरण रहेको छ । नेपाल टेलिकमले ६ अर्ब, कर्मचारी सञ्चय कोषले १० अर्ब, नागरिक लगानी कोषले २ अर्ब र राष्ट्रिय विमा संस्थानले २ अर्ब ऋण दिएपछि स्वदेशमै लगानी लगानीमा आयोनजा निर्माण सुरु भएको हो । ३५ अर्ब २९ करोड रुपैयाँ लागत रहेको तामाकोसीको सुरुङमा समस्या लगायतका कारणले बढेर ४१ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ ।
http://rajdhani.com.np/article/0980389001421815222

दोस्रो अन्तरदेशीय प्रसारण लाइनको डीपीआर गर्ने निर्णय


काठमाडौं÷रास— नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले ४ सय केभीको नेपाल–भारत दोस्रो अन्तरदेशीय प्रसारण लाइन निर्माणका लागि विस्तृत आयोजना प्रतिवेदन (डीपीआर) गर्ने निर्णय गरेको छ ।
नेपाल र भारतबीच ऊर्जा व्यापार सम्झौता (पीटीए) कार्यान्वयनका लागि भन्दै अघि बढाउन लागिएको सो अन्तरदेशीय प्रसारण लाइनको डीपीआर तयार गर्ने निर्णय प्राधिकरण सञ्चालक समितिले गरेको हो । हाल दुई देशबीच पहिला अन्तरदेशीय प्रसारण लाइन निर्माण भइरहेका बेला प्राधिकरणले नेपालको बर्दघाटदेखि भारतको गोरखपुरसम्मको १ सय ३० किलोमिटर दोस्रो प्रसारण लाइन बनाउने निर्णय गरेको हो ।
प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक मुकेशराज काफ्लेले प्राधिकरणले दोस्रो अन्तरदेशीय प्रसारण लाइन बनाउने निर्णय गरेको जानकारी दिए । प्राधिकरणका अनुसार, दोस्रो प्रसारण लाइनको डीपीआरका लागि अब टेन्डर प्रक्रिया अघि बढ्नेछ । नयाँ बन्न लागेको अन्तरदेशीय प्रसारण लाइनमध्ये नेपालतर्फ ३० किलोमिटर र भारततर्फ १ सय किलोमिटर छ । एसियाली विकास बैंक (एडीबी) को एक मिलियन डलरको अनुदानमा निर्माण हुन लागेको अन्तरदेशीय प्रसारण लाइनको डीपीआर तयार भएपछि प्रसारण लाइनबाट नेपाल र भारतबीच २५ सय मेगावाटसम्म विद्युत् आदानप्रदान गरिने प्राधिकरणले जनाएको छ ।
गत असारमा नयाँ दिल्लीमा भएको नेपाल र भारतबीचको ऊर्जास्तरीय बैठकमा दोस्रो अन्तरदेशीय प्रसारण लाइन अघि बढाउन सहमत भएका थिए । नेपाल र भारतबीच भएको ऊर्जासम्बन्धी सम्मेलनमा समेत दोस्रो अन्तरदेशीय प्रसारण लाइन निर्माणको चर्चा हुँदै आएको छ ।
चार केभीको ४१ दशमलव लामो ढल्केबरदेखि मुजफपुरसम्मको पहिलो अन्तरदेशीय प्रसारण लाइन हाल निर्माणाधीन अवस्थामा छ । सन् २०१५ भित्र पूरा गर्ने लक्ष्य राखिएको सो प्रसारणबाट १२ सय मेगावाटसम्म बिजुली आदानप्रदान गर्न सकिन्छ ।
पहिलो अन्तरदेशीय प्रसारण लाइन बनेपछि तत्कालका लागि भारतबाट थप बिजुली ल्याएर लोडसेडिङ न्यूनीकरण गर्ने सरकारको लक्ष्य छ ।
http://rajdhani.com.np/article/0741544001421899719

Tuesday, January 20, 2015

पूरक इआईए पारित

काठमाडौं/रास— वातावरण मन्त्रालयले कानुनविपरीत भन्दै रोकेको पूरक वातावरणीय प्रभाव अध्ययन (सप्लिमेन्ट्री ईआईए) खुला गरिएको छ । जलविद्युत्लगायतका पूर्वाधार विकासका आयोजनाको थप वातावरणीय अध्ययनका लागि गर्नुपर्ने पूरक ईआईए मन्त्रिपरिषद्ले निर्णय गरी खुला गरेको हो । मन्त्रालयकै प्रस्तावमा पूरक वातावरणसम्बन्धी निर्देशिका पारित भएपछि अब पूरक ईआईए हुने भएको छ ।
एक पटक वातावरणीय प्रभाव मूल्यांक प्रस्ताव स्वीकृत भइसकेका प्रस्तावमा आंशिक रूपमा भौतिक पूर्वाधार, स्वरूप परिमार्जन गर्ने वा संरचना स्थानान्तरण गर्ने वा संरचना, वन क्षेत्र तथा रुख कटान संख्या थपघट गर्नुपर्ने वा आयोजनाको लागत, क्षमता वा क्षेत्र थपघट गर्न पूरक ईआईए गर्नुपर्छ । अघिल्ला मन्त्री तथा सचिवले पूरक ईआईए गर्दै आए पनि मन्त्रालयको सचिवको रूपमा डा. कृष्णचन्द्र पौडेल आएपछि कानुनमा पूरक ईआईए नभएको भन्दै रोकेका थिए ।
मन्त्रिपरिषदद्वारा पारित निर्देशिकामा पूरक ईआईए मूल्यांकन गर्दा वातावरणमा नकारात्मक असर पर्न सक्ने देखिएमा त्यस्तो प्रभावको क्षति प्रस्तावकले आफ्नै खर्चमा न्यूनीकरण गर्नुपर्ने, ईआईए पेस भई नसकेको अवस्थामा प्रस्तावमा आउने परिवर्तन र प्रभावलाई समेत प्रतिवेदनमा समावेश गरी पेस गर्नुपर्ने उल्लेख छ । सिन्धुपाल्चोकमा निर्माणाधीन सिंगटी जलविद्युत् आयोजनाको Ôमता ६ दशमलव ४ मेगावाटबाट १६ मेगावाट बनाउन ईआईएका लागि निवेदन दिएको छ । ऊर्जा मन्त्रालयमा सिंगटीले निवेदन दिएकामा ईआईएका लागि वातावरण मन्त्रालयमा पेस गरेको थियो । सचिव पौडेलले पूरक ईआईए कानुनविपरीत भएको बताएपछि ऊर्जा मन्त्रालय समेत समस्या परेको थियो । वातावरण मन्त्रालयले आधिकारिक रूपमा पूरक ईआईए गर्न अस्वीकार गरेपछि ऊर्जा मन्त्रालयले यसबारे प्रधानमन्त्री कार्यालयका साथै अन्तर मन्त्रालय समन्वय समिति तथा प्रधानमन्त्रीको संयोजकत्वमा रहेको सहजीकरण समितिका साथै संसदको वातावरण समितिमा समेत यसबारे जानकारी गराएको थियो । यसअघि वातावरण समितिले सिंगटीको ईआईए गर्न वातावरण मन्त्रालयलाई निर्देशन समेत दिएको थियो ।
मन्त्रिपरिषद्बाट निर्देशिका पारित पूरक ईआईएबारे फेरि निर्देशिका बनाउनुपर्ने भनेपछि अझ पूरक ईआईए अघि नबढ्ने भएको छ । ‘मन्त्रिपरिषद्बाट पारित भएको पूरक ईआईए गर्न फेरि कार्यविधि बनाउनुपर्ने बताएपछि अझ ढिला हुने देखिएको छ,’ सिंगटी जलविद्युत् आयोजना कार्यकारी निर्देशक गणेश कार्कीले भने । सिंगटी जलविद्युत् आयोजनाले समेत पूरक ईआईए रोकिएको भन्दै गराउन प्रधानमन्त्री कार्यालयको ध्यानाकर्Èण गराएको छ । गत जेठमै पूरक ईआईएका लागि निवेदन दिएको सिंगटीले एक वर्षका लागि अझै कुर्नुपर्ने भएको छ । आगामी वैशाखभित्र वित्तीय व्यवस्थापन गरिसक्नुपर्ने सो आयोजनाले पूरक ईआईएका लागि कम्तीमा तीन महिना लाग्ने आयोजनाले जनाएको छ । ‘तीन महिना ईआईए गर्न समय लाग्छ, त्यसपछि तीन महिना विद्युत् खरिद सम्झौता (पीपीए) गर्न लाग्छ,’ कार्कीले भने, ‘त्यसपछि मात्र वित्तीय व्यवस्थापन हुन्छ, सरकारले ढिलाइ गरेरै कारण आगामी वैशाखभित्र वित्तीय व्यवस्थापन गर्न सम्भव छैन ।’
http://rajdhani.com.np/article/0026786001421689029

Sunday, January 18, 2015

१७ आयोजनासँग खुल्यो पीपीएको बाटो

भीम गौतम / राजधानी
काठमाडौं, ४ माघ
मापदण्ड नभएको भन्दै नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले विद्युत् खरिद सम्झौता (पीपीए) अघोषित रूपमा बन्द गरेकोमा अब खुला भएको छ । नेपाल विद्युत् प्राधिकरणद्वारा गठित कार्यदलले २५ मेगावाटदेखि १ सय मेगावाटसम्मका जलविद्युत् आयोजनास“ग एउटै दर (ङ्खयाल्ट रेट) मा पीपीए गर्ने मापदण्ड बनाएपछि खुला भएको हो ।
खुला भएसँगै दुई वर्षदेखि पीपीए नभएर रोकिएका ११ सय मेगावाट बराबरका कनेक्सन एग्रिमेन्ट भइसकेका १७ आयोजना र कनेक्सन एग्रिमेन्ट हुन बाँकी अन्य आयोजनासँग पीपीएका लागि बाटो खुलेको प्राधिकरणले जनाएको छ । आइतबार मापदण्डबारेको निर्णयमा ऊर्जामन्त्री राधा ज्ञवालीले हस्ताक्षर गरेपछि मापदण्डको अभावमा पीपीए गर्नबाट रोकिएका आयोजनाहरूका लागि बाटो खुलेको प्राधिकरण प्रवक्ता मदन तिमल्सिनाले जानकारी दिए ।
प्राधिकरण विद्युत् व्यापार विभागका प्रमुख हितेन्द्रदेव शाक्यका अनुसार २५ देखि १ सय मेगावाटसम्मका कनेक्सन एग्रिमेन्ट भइसकेका १७ आयोजनाको पीपीए गर्न बाँकी छ । उनका अनुसार २५ मेगावाटभन्दा माथिका ८ सय मेगावाट कनेक्सन एग्रिमेन्ट भएर पनि पीपीए गर्न बाँकी तथा ८ सय मेगावाट कनेक्सन एग्रिमेन्टका लागि आवेदन दिने आयोजना छन् ।
प्राधिकरण सञ्चालक समिति सदस्य मनोज मिश्रको संयोजकत्वमा गठित कार्यदलले २५ देखि १ सय मेगावाटसम्मको जलविद्युत् आयोजनास“ग पीपीए गर्न नेपाली मुद्रामा एउटै दररेट निर्धारण गरी मापदण्ड बनाएको हो । मापददण्डमा वर्Èामा प्रतियुनिट ४ रुपैया“ ८० पैसा र हिउ“दमा प्रतियुनिट ८ रुपैया“ ४० पैसा निर्धारण गरी बनाइएको मापदण्डमा ८ पटकसम्म रेटमा वृद्धि (स्कालेसन) हुने उल्लेख छ ।
२५ मेगावाटसम्मलाई पाँच पटक मात्र वृद्धि गर्ने व्यवस्था थियो । निर्धारित समयमा प्रवद्र्धकले विद्युत् उत्पादन गर्न नसकेमा ढिलाइ भएको समयको दररेट वृद्धि घटाउँदै जाने मापदण्डमा उल्लेख छ । मापदण्ड क्यू–४० को Ôमतामा बन्ने नदी प्रवाहमा आधारित (आरओआर) जलविद्युत् आयोजनाका लागि मात्र लागू हुने प्रवक्ता तिमल्सिनाले जानकारी दिए । मापदण्डमा पीपीए प्रक्रिया शुल्क ६ लाख लाग्नेसमेत उल्लेख छ ।
प्राधिकरणले पीपीए नगरेको कारण ३० मेगावाट न्यादी, ४९ मेगावाटको सुपर दोर्दी ख, ४९ मेगावाटको खिम्ती–२, ३८ मेगावाटको कालीङगाढ, ३६ मेगावाटको अपर वलेफी ए, ७८ मेगावाटको साञ्जेन खोला, ८६ मेगावाटको सोलुखोला दूधकोसी, ५५ मेगावाटको लिखु–२, ७७ मेगावाटको लिखु–१, ४२ दशमलव ९ मेगावाटको आँखु, ४८ मेगावाटको अपर राहुघाट, ३८ मेगावाटको निलगिरि खोला, ३७ मेगावाटको राहुघाट मंगले, ५० मेगावाटका मस्र्याङ्दी वेंसी, ४३ मेगावाटका अपर नसिमलगायतका १७ जलविद्युत् आयोजनाको दुई वर्षदेखि पीपीए हुन सकेको थिएन ।
यस्तै, कनेक्सन एग्रिमेन्टका लागि निवेदन दिएका ६० मेगावाटको अपर कालीगण्डकी, ५५ मेगावाटको अपर लेप्से, ७५ मेगावाटको त्रिशूली गल्छी, ५७ मेगावाटको मिडिल तमोरलगायतका एक दर्जनभन्दा बढी आयोजनासमेत पीपीए नगर्दा समस्यामा थिए ।
२५ मेगावाटमाथिको पीपीए नेगोसेसनका आधारमा गर्ने भएकाले अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा उजुरी पर्ने र कारबाहीको भागी हुनुपर्ने देखिएपछि प्राधिकरणका अधिका™ीहरू पीपीए गर्न डराएका थिए । पीपीए अघोÈित रूपमा बन्द गरेपछि निजी प्रवद्र्धकहरूले छिटो गर्न माग गरेपछि प्राधिकरण सञ्चालक समितिले २४ असारमा मिश्रको संयोजकत्वमा कार्यदल गठन गरेको थियो ।
http://rajdhani.com.np/article/0538071001421630111

राजनीतिक इच्छाशक्तिविना जलविद्युत् विकास हुँदैन

पूर्वसहसचिव आत्मकृष्ण श्रेष्ठसँग ३० वर्ष ऊर्जा क्षेत्रमा काम गरेको अनुभव छ । साना जलविद्युत् विकास बोर्डका पूर्वनिर्देशक, पूर्व विद्युतीय कर्पोरेसनका पूर्वमहाप्रबन्धक, मध्यमस्र्याङ्दी जलविद्युत् आयोजनाको प्रमुखका साथै बुटवल पावर कम्पनीका निर्देशकसमेत भएर अनुभव हासिल गरेका दोलखाका श्रेष्ठ कालिनचोक विकास बैंकका संस्थापक अध्यक्ष पनि हुन् । समाजसेवाका रूपमा आफ्नो पहिचान बनाएका उनी गौरीशंकर बहुमुखी क्याम्पस, दोलखा विकास समाज र गौरीशंकर सार्वजनिक पुस्तकालयका संस्थापक अध्यक्ष पनि हुन् । ऊर्जा क्षेत्रमा लामो अनुभव भएका ७४ वर्षीय श्रेष्ठसँग राजधानीका लागि भीम गौतमले गरेको कुराकानी ः

० तीस वर्षसम्म जलविद्युत् क्षेत्रमा लाग्दाको अनुभवमा यस क्षेत्रमा तपाईंले केकस्तो सम्भावना र चुनौती देख्नुभएको छ ?
–मैले जलविद्युत् क्षेत्रमा सकारात्मक र नकारात्मक दुवै सम्भावना देखेको छु । नेपाल जलविद्युत्उत्पादनका लागि राम्रो क्षेत्र हो । भौगोलिक अवस्थादेखि हावापानीका आधारमा जलविद्युत्का लागि राम्रो वातावरण छ । जलविद्युत्को विकास गरेर आर्थिक र औद्योगिक दुवै विकास गर्न सकिन्छ । यसले राष्ट्रलाई ठूलो टेवा दिन सक्छ । यसको नराम्रो पक्ष के छ भने जलविद्युत्को ठूलो सम्भावना र १ सय तीन वर्षको इतिहास छ । कोरियाभन्दा नेपालको विद्युत् उत्पादन पहिलो हो । अहिलेसम्म हामी ७ सय मेगावाट मात्र विद्युत् उत्पादन गर्न सकिरहेका छांै । हाम्रो क्षमता जब कि ८० हजार मेगावाटभन्दा पनि बढी छ । उत्पादन कम हुनुनै सबैभन्दा दुःखदायी कुरा हो । जलविद्युत प्रवद्र्धन र उत्पादन गरेर आन्तरिक विकास गर्न सकेनौं । १२÷१४ घन्टा लोडसेडिङ भोग्नुपर्ने अवस्था छ । हामीले जलविद्युत्लाई व्यवस्थापन गर्न सकेनौं ।
० जलविद्युत् उत्पादन क्षमता धेरै भएर पनि हामी किन जलविद्युत्मा गरिब भयौ ? यसमा के कमजोरी छ ?
–नेपाल तीन क्षेत्र जलविद्युत्, कृषि र पर्यटनमा धनी छ । यस्तो सम्भावना हुँदाहुँदै पनि हामी गरिब छौं । यसको प्रमुख कारण त राजनीतिक इच्छा शक्ति नहुनु नै हो । आर्थिक विकासका लागि राजनीतिक इच्छाशक्ति चाहिन्छ । यसका लागि प्राकृतिक स्रोत, गुणस्तर जनशक्ति र सुशासन अर्थात भ्रष्टाचाररहित अवस्था हुनुप¥यो । हामीसँग प्राकृतिक स्रोत छ, जनशक्ति पनि छ । तर रोजगारी नपाएर विदेश गईरहेको छ । हाम्रो प्रशासन पनि भ्रष्टाचाररहित छैन । अर्को कुरा राजनीतिक तहमा विकास गर्ने अठोट चाहिन्छ । जुनजुन मुलुकले यो अठोट देखाएका छन् ती मुलुकले राम्रो विकास गरेका छन् । दक्षिण कोरिया, मलेसिया, सिंगापुरकै कुरा गरांै वा अमेरिका, बेलायत विकास हुनुमा पनि राजनीतिक इच्छाशक्ति नै कारण हो । जापानमा प्राकृतिक स्रोत छैन तर जापान राजनीतिक इच्छाशक्तिकै कारण धनी देश बनेको छ । त्यो देशमा आफूले प्रतिबद्धता गरेको पूरा गर्न सकेनन् भने तुरुन्तै राजीनामा गर्छन् । नयाँ सरकारलाई हस्तान्तरण गर्छन् । राजनीतिक इच्छाशक्ति नभएसम्म जलविद्युत्विकास हुँदैन र भ्रष्टाचार पनि रोकिँदैन ।
तपार्इंजस्ता विज्ञले किन राजनीतिक दललाई यसबारे बुझाउन सक्नुभएन त ?
पहिलो कुरा त राजनीतिक दलका ठूला नेतालाई भेट्नै गाह्रो छ । उनीहरू बढी कार्यकर्तालाई भेट्छन् । विज्ञहरूलाई भेट्दैनन् । म जलविद्युत् क्षेत्रबारे जानकार छु, यसबाट देशको विकास हुन सक्छ भन्ने मलाई लाग्छ ।
० जलविद्युत् विकासका लागि सरकारले विज्ञहरूलाई उपयोग गर्न सकेको छैन त ?
–विज्ञहरूलाई उपयोग गर्न पनि सकेन, उनीहरूको कुरा पनि सुन्दैनन् । नेताहरू विकास निर्माणका राम्रा कुरा सुन्नै चाहँदैनन् । सबै हामीलाई थाहा छ भनेर कुरा गर्छन् । मैले आफू सरकारी सेवामा छँदा नेताहरूलाई तपाईहरूसँग शासन चलाउने दक्षता छैन भनेर भनेको थिएँ, क्षमता भएका व्यक्तिहरूको सल्लाह लिएर काम गर्नूस् भनेको थिएँ । उहाँहरूले त्यसलाई मान्नुभएन । हाम्रा नेतामा त्यस्तो मनस्थिति छ । अहिले पनि विकासका कुरा लिएर गयो भने नेताहरू सुन्न चाहँदैनन् । नेताहरू राजनीतिमा मात्र सीमित भएर बसेका छन् । विकासप्रति उनीहरूलाई चाख नै छैन । बरु पञ्चायतमा विकासका लागि राजनीति भनेर नारा ल्याएको थियो । तर बहुदलीय प्रजातन्त्र आएपछि संसद्मा विकासबारे छलफल भएको थाहा छैन । बरु म पनि राजावादी होइन, बहुदलवादी हो तर नेताहरूले विकासबारे छलफल गरेको देखिँदैन । हाम्रो देशमा बढी राजनीतिकरण भएर विकास छायामा प¥यो भन्न खोज्नुभएको हो ?
हो, बढी राजनीतिकरण भयो । विकासका लागि वास्ता राजनीतिक दलहरूले गरेनन् । संसदमा विकासबारे कुनै मन्त्री, सांसद्ले विशेष छलफल गराएनन् । विकासको छलफल भनेको खाली बजेट पेस गर्दा मात्र हुन्छ ।
० राजनीतिक दलहरूको पछिपछि विकासबारे जानकार प्रशासनिक निकाय पनि लागेको आरोप लगाइन्छ नि यसबारे के भन्नुहुन्छ ?
– परिवारमा बाबुले राम्रो बाटो देखायो भने छोराछोरी पनि राम्रो बाटोमा हिँड्ने हुन् । देशमा शासन र प्रशासन दुईओटा हुन्छ । शासन भनेको राजनीतिक दलले चलाउने हो, प्रशासन भनेको कर्मचारीतन्त्रले चलाउने हो । दुवैको संयुक्त प्रयासबाट शासन प्रशासन चल्ने हो । शासन चलाउनेहरू नै प्रशासन चलाउनेतिर लागे, देश चलाउनेतिर लागेनन् । मन्त्रीहरूमा पनि शासन गर्ने प्रवृत्ति बढी भयो । सरकारको नेतृत्व गर्नेले शासन गरेर कर्मचारीलाई प्रशासन चलाउन दिनुपर्छ ।
० जलविद्युत्कै कुरा गर्दा ऊर्जा मन्त्रालय, विद्युत् प्राधिकरण, जल तथा ऊर्जा आयोगलगायतका संरचना त छन् तर किन जलविद्युत् उत्पादन कमजोर छ ? गलत संरचना यसको कारण बनेको छ कि छैन ?
–हाम्रो जलविद्युत् उत्पादनको संरचना पनि गलत छ । विद्युत्को मुख्य स्रोत जलविद्युत् हो । हाम्रो फोसिल फ्युल छैन । जलविद्युत् विकास गर्नका लागि ‘बलियो ड्राइभर र सवारी साधन’ को अभाव छ । पहिलो त संरचना नै देश सुहाउँदो बनाउनुपर्छ । विदेशीहरूको सल्लाहमा विद्युत् प्राधिकरण खडा भयो । देश सुहाउँदो भन्दा पनि विदेशी दाताको सल्लाहमा प्राधिकरण खडा भएको थियो । यो ठीक छकि छैन भनेर सोचिएन । ०४२ सालमा प्राधिकरण स्थापना भएकोमा न यसले धेरै जलविद्युत् उत्पादन गर्न सक्यो, न यो स्वतस्फुर्त रूपमा चल्न सक्यो । जलविद्युत भनेको पहिलो त धेरै लगानी गर्नुपर्ने क्षेत्र, दोस्रो यसको प्रतिफल आउन पनि ८÷१० वर्ष लाग्छ । यसका लागि पुँजीको व्यवस्था गर्नुप¥यो । प्राधिकरण अर्ध सरकारी निकाय हो । तर प्राधिकरण स्वायत्त र स्वतन्त्र रूपमा चल्न सक्ने अवस्थामा छैन । बारम्बार हस्तक्षेप भइरहन्छ । प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक नियुक्तिमा मन्त्रीको हस्तक्षेप छ । पहुँचको भरमा प्राधिकरणका आयोजनामा पनि कर्मचारी राखिन्छ । जहिले पनि मन्त्री र मन्त्रिपरिषद्बाट हस्तक्षेप हुने गरेको छ । एउटा यो स्वतन्त्र र स्वायत्त निकाय भएन भने अर्को कुरा पुँजी संकलनका लागि प्राधिकरण र सरकारकै मुख ताक्नुपर्ने अवस्था छ । दाता वा अर्थ मन्त्रालयसँग माग्नुपर्ने अवस्थामा छ, आफै संकलन गर्न सक्ने अवस्थामा छैन । राजनीतिक हस्तक्षेपले आफूलाई पुँजी संकलनका लागि पत्याउने संस्थाको रूपमा विकास गर्न पनि सकेको छैन । जबसम्म प्राधिकरणलाई सरकारी नियन्त्रणमा राखिन्छ, त्यतिबेलासम्म प्राधिकरणले ठूला जलविद्युत् आयोजना विकास हुन सक्ने सम्भावना म देख्दिनँ । यसलाई पूर्ण स्वायत्त बनाउनैपर्छ । प्राधिकरणको संरचनामा निजी क्षेत्रलाई समेत सहभागिता गराएर अघि बढ्नुपर्छ । प्राधिकरणलाई सरकारी र निजी क्षेत्रको साझा जलविद्युत् विकास गर्ने निकाय बनाउनुपर्छ । अहिले त प्राधिकरण सञ्चालक समितिको अध्यक्ष मन्त्री वा सचिव हुन्छ । निजी क्षेत्रको अध्यक्ष हुन सक्ने अवस्था गर्न सकियो भने प्राधिकरणले गति लिन्छ । प्राधिकरण व्यवसायी संस्था भए पनि व्यावसायिक ढंगले चलेकै छैन । प्राधिकरणलाई व्यावसायिक संस्था बनाउन निजी क्षेत्रको सहभागिता गराउनुपर्छ । प्राधिकरण गर्ने निर्णयमा कसैको हस्तक्षेप नहुने गरी र प्रतिस्पर्धी बजारअनुसार अघि बढ्ने गरी प्राधिकरणलाई अघि बढाउनुपर्छ । विदेशी लगानीकर्ता र अन्य निकायले विश्वास गर्ने निकायको रूपमा प्राधिकरण हुनुपर्छ ।
० अहिले प्राधिकरणको खण्डीकरण कुरा आएको छ, यसले यस्ता समस्या समाधान गर्ला र ?
–खण्डीकरण गरेर सरकारी नियन्त्रणमै राख्ने हो भने यसले जलविद्युत् क्षेत्रमा केही गर्न सक्दैन । यसबारे अघिल्ला ऊर्जामन्त्रीहरूसँग पनि मैले कुरा गरेको थिएँ । सरकारी नियन्त्रणमै राख्ने हो भने प्राधिकरणलाई तीन÷पाँच जति टुक्रा पारे पनि उही हो । खण्डीकरण गरेर प्राधिकरणको समस्या समाधान हुँदैन । काममै व्यावसायिकता बढाउनुपर्छ । प्राधिकरण स्वतन्त्र र स्वायत्त हुनैपर्छ । त्यसकारण खण्डीकरण समस्या समाधान होइन ।
० जलविद्युत्मा नियमनकारी निकाय नै नभएकाले समस्या छ भनिन्छ, तपाईंको अनुभव के छ ?
–अहिले नियमन गर्ने निकाय नै छैन । प्राधिकरण आफैं धामी र आफंै बोक्सीको काम गरिरहेको छ । यसले अप्ठेरो पारिरहेको छ । प्राधिकरणले विद्युत् उत्पादनका लागि छुट्टै निकाय गठन गर्छ । जस्तो चिलिमे, अपरतामाकोसी आदि । यी दुवै आयोजनाको कम्पनीमा प्राधिकरण कर्मचारी सेयरकर्ता छन् । अरूलाई पनि सेयर दिइएको छ । अब विद्युत् खरिद सम्झौता (पीपीए) गर्दा किन्ने पनि आफंै, बिक्री गर्ने पनि आफैं । अपरतामाकोसी कम्पनीको अध्यक्ष प्राधिकरणको प्रमुख हुने अनि बेच्ने पनि उही, किन्ने पनि उही । यो आचारसंहिताविपरीत छ । नियमन निकाय नभएकाले यो समस्या आएको हो । यो गर्न पाइँदैन, यसले प्राधिकरणको विश्वसनीयता पनि बढाउँदैन । किन्ने र बेच्ने मान्छे अलग अलग हुनुपर्छ ।
० कुन क्षेत्रले के योगदान ग¥यो भने नेपालमा जलविद्युत् क्षेत्रको विकास हुन्छ जस्तो लाग्छ ?
–जलविद्युत् विकासको पहिलो त राजनीतिक इच्छाशक्ति नै हुनुप¥यो । राजनीतिक नेतृत्वले हो देश हाँक्ने र दिशा दिने । हाम्रो देशमा राजनीति नेतृत्वको इच्छाशक्ति नै कमजोर छ । ऊ नै अन्योलमा छ । उसमा अठोट पनि देखिँदैन । अरूले राजनीतिक नेतृत्वकै आधारमा काम गर्ने हो । भ्रष्टाचारको कुरा गर्दा कर्मचारीलाई मात्र सजाय गरेर भएन नि । नेतृत्वकर्ता भ्रष्टाचारबाट मुक्त भए भने कर्मचारी पनि त्यही बाटोमा लाग्छन् नि । आफू चुरोट खाएर बच्चालाई चुरोट नखा भनेर मान्दैनन् नि । राजनीतिक इच्छाशक्ति भएपछि वुद्धि त अरूबाट पनि लिन सकिन्छ तर इमानदारिता आफ्नैभित्रबाट आउनुपर्छ ।
० के राजनीतिक इच्छाशक्तिअभाव नै जलविद्युत् विकासको बाधक बनेको हो ?
जलविद्युत्लगायत सबै विकासको बाधक नै राजनीतिक इच्छाशक्तिको अभाव हो । यसमा सबैभन्दा बढी कमजोरी देखिन्छ । समग्र विकासबारे राजनीतिक दललाई पाठ पढाउनुपर्ने अवस्था छ । व्यापार घाटा ७ सय अर्ब छ र कृषिमा मात्र १२० अर्ब रुपैयाँ छ । यस्तो अवस्थामा हामीले देशलाई कृषिप्रधान देश भन्न सुहाउँछ र ? यति धेरै आयात गर्नुपर्ने अवस्था आउनुमा त राजनीति इच्छाशक्तिकै अभाव हो नि । उनीहरूलाई विकास निर्माणमा केन्द्रित गराउन जनता उठ्नुपर्छ । जनतालाई जागृत गराउने काम सञ्चारमाध्यमले गर्नुप¥यो । विकास निर्माणमा प्रतिबद्ध हुनका लागि सबैले राजनीतिक तहलाई दबाब दिनुप¥यो । विदेशीलाई जलविद्युत् आयोजना बनाएर दिएर देशको विकास हुन्छ भनेर ठान्नुहुन्न । ९० प्रतिशत पैसा त विदेश नै जान्छ नि । फेरि अर्को योजना बनाउन हामीसँग पैसा हुँदैन । हामी जहिले पनि कंगाल हुन्छौ । त्यसकारण हामीले आन्तरिक स्रोतको परिचालन गर्नमा पनि जोड दिनुपर्छ । विदेशी लगानी चाहिन्छ तर त्यसमै आत्मनिर्भर बन्नुहुँदैन ।
प्राधिकरण आफंै धामी र आफैं बोक्सीको काम गरिरहेको छ । यसले अप्ठेरो पारिरहेको छ । प्राधिकरणले विद्युत् उत्पादनका लागि छुट्टै निकाय गठन गर्छ । जस्तो चिलिमे, अपरतामाकोसी आदि । यी दुवै आयोजनामा प्राधिकरण कर्मचारी लगानीकर्ता छन् ।
http://rajdhani.com.np/article/0689720001421548310

ऊर्जा मन्त्रालयद्वारा संसदीय समितिलाई अटेर

भीम गौतम /राजधानी
काठमाडौं, ३ माघ
ऊर्जा मन्त्रालयले संसद्को कृषि तथा जलस्रोत समितिलाई अटेर गरेको छ ।पुस महिनाभित्रै विद्युत् विधेयक र विद्युत् नियमन आयोगसम्बन्धी विधेयक संसद्मा पेस गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको ऊर्जा मन्त्रालयले पेस नगरेर संसदीय समितिलाई अटेर गरेको हो । १८ कात्तिकमा समितिको बैठकमा उपस्थित ऊर्जामन्त्री राधा ज्ञवाली र सचिव राजेन्द्रकिशोर क्षत्रीले पुसभित्रै दुवै विधेयक संसद्मा प्रस्तुत गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका थिए भने समितिले पनि पेस गर्न निर्देशन दिएको थियो । तर, ऊर्जा मन्त्रालयले अझै संसद्मा पेस गरेको छैन । ऊर्जा मन्त्रालयका सहसचिव एवं प्रवक्ता केशवध्वज अधिकारीले मन्त्रालय अन्य समस्यामा अल्झनुपरेकाले संसद्मा पेस नगरेको र पेस गर्नका लागि तयारी भइरहेको जानकारी दिए । ‘ऊर्जा मन्त्रालय केही समस्यामा अल्झनुपरेकाले विधेयक पेस गर्न सकेका छैनांै, माघभित्र पेस गर्छौं ।’ उनले भने, ‘मन्त्रालयले तयारी गरिरहेको छ ।’
०६५ सालमै तयार भएका विधेयक त्यसपछिका कुनै पनि ऊर्जा मन्त्रीहरूले संसद्मा पेस नगरेपछि १८ कात्तिकमा सभासद्हरूले ऊर्जामन्त्रीको आलोचना गरेका थिए । विधेयक नआउँदा जलविद्युत् क्षेत्र अस्तव्यस्त बनेको र पुराना ऐन कानुनले प्रभावकारी काम गर्न नसक्दा समस्या बढ्दै गएको भन्दै मन्त्रालयको आलोचना गरेका हुन् । मन्त्री ज्ञवालीले त कात्तिकभित्रै विद्युत् विधेयक पेस गरिसक्ने बताएकी थिइन् । त्यसपछि समितिका सभापति गगन थापाले कात्तिकभित्रै विद्युत् विधेयक र मंसिरभित्र नियमनकारी निकाय विधेयक पेस गर्न निर्देशन दिए पनि बैठकमै रहेका ऊर्जासचिव क्षत्रीले पुसअघि नसक्ने बताएपछि समितिले पुसको समयसीमा तोकेर निर्देशन दिएको थियो ।
ऊर्जा मन्त्रालयले सर्वाधिकार सम्पन्न संसद्को समितिलाई अटेर गरेको समितिले जनाएको छ । समितिका सभापति थापाले समितिको निर्देशन अटेर गरेर ऊर्जा मन्त्रालयले हेपाहा प्रवृत्ति देखाएको बताए । ‘ऊर्जा मन्त्रालयले समितिले दिएका अधिकांश निर्देशन पालना गरेन, अटेर गरेर हेपाहा प्रवृत्ति देखायो, आफंैले गरेको प्रतिबद्धता पनि पूरा गरेन ।’ थापाले भने, ‘ऊर्जामन्त्री र सचिवले गफ धेरै गरे, काम गरेनन्, ८ माघपछि बैठक बसेर निर्देशन उल्लंघन गरेकाबारे गम्भीर निर्णय गर्छौं ।’
०६५ सालमा तयार भएको विधेयक त्यसपछि बनेका कुनै पनि ऊर्जामन्त्रीले चासो नदिएर अलपत्र परेपछि जलविद्युत्का लगानीकर्तासमेत खुसी छैनन् । त्यसपछि प्रमुख दल नेपाली कांग्रेस, एमाले र माओवादीका प्रतिनिधि ऊर्जामन्त्री बनिसकेका छन् । नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ ऊर्जा समितिका सभापति ज्ञानेन्द्रलाल प्रधान ऊर्जामन्त्रीहरूको ध्यान विधेयकभन्दा कमिसनमा बढी केन्द्रित भएको बताए । ‘ऊर्जा मन्त्रीको ध्यान कमिसनमा बढी हुन्छ, जलविद्युत्को लागि अत्यावश्यक विधेयकतिर ध्यानै छैन,’ उनले भने ।
जलविद्युत् ऐन २०४९ ले गरेको व्यवस्थाले जलविद्युत् विकास हुन नसकेपछि तत्कालीन संसद्को प्राकृतिक स्रोतसाधन समितिको समेत सहभागितामा दुवै विधेयक तयार भएका थिए । त्यसपछि ऊर्जा मन्त्रालय सम्हालेका विष्णु पौडेल, डा. प्रकाशशरण महत, भरतमोहन अधिकारी, गोकर्र्ण विष्ट र पोष्टबहादुर बोगटीले विधेयक तुरुन्तै संसद्बाट पारित गराउन पहल गर्ने बताए पनि पेस गरेनन् । ०६९ साल जेठसम्म संविधानसभा रहे पनि उनीहरूले चासो नदिएपछि त्यो विधेयक ऊर्जा मन्त्रालयमै थन्किएको छ ।
विधेयक पारित गर्दा ऊर्जा क्षेत्रको छाता निकाय निर्माण हुने र जलविद्युत् लाइसेन्सलगायतमा भएको अधिकार कटौती हुने कारण विद्येयकतिर ऊर्जा मन्त्रीहरूले चासो नदेखाउने गरेको ऊर्जा मन्त्रालयका एक अधिकारीले बताए । ‘ऊर्जामन्त्रीको अधिकार कटौती हुने र अहिले लाइसेन्स वितरणलगायतमा हुने चलखेल र कमिसनतन्त्रको अन्त्य हुने भएकाले मन्त्री नै विधेयकअघि बढाउन चाहँदैनन्,’ ती अधिकारीले भने । हाल ऊर्जा मन्त्रालयले दिने लाइसेन्स तथा नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले गर्ने विद्युत् खरिद सम्झौता (पीपीए) मा ऊर्जामन्त्रीको प्रत्यक्ष प्रभाव रहँदै आएको छ । विधेयक आएपछि यो अवस्था अन्त्य हुने थाहा पाएपछि ऊर्जामन्त्रीहरूले बेवास्ता गर्दै आएकाले विधेयक बनेर पनि ६ वर्ष थन्किँदै आएको छ । दोस्रो संविधानसभा चुनाव भएको एक वर्ष बिते पनि अझै दुवै विधेयक संसद्मा पेस भएको छैन ।
ऊर्जा मन्त्रालयले अटेर गरेर हेपाहा प्रवृत्ति देखायो ः सभापति गगन थापा
मन्त्रालय समस्यामा अल्झेकाले पेस गरेनौं, माघभित्र गर्छौं ः ऊर्जा मन्त्रालय
मन्त्रीको ध्यान विधेयकमा भन्दा कमिसनमा जान्छ ः लगानीकर्ता
http://rajdhani.com.np/article/0148898001421549513

Saturday, January 17, 2015

हुम्ला सडक निर्माणको जिम्मा नेपाली सेनालाई

भीम गौतम /राजधानी
काठमाडौं, १ माघ
सडक सञ्जाल नजोडिएको हुम्लामा मोटरबाटो पु¥याउन नेपाल सरकारले नेपाली सेनालाई जिम्मा दिने भएको छ । सडक सञ्जाल नजोडिएको अर्को जिल्ला डोल्पाका लागि सडक निर्माण गरिरहेको नेपाली सेनालाई नै हुम्लाको सदरमुकाम सिमीकोटमा मोटरबाटो पु¥याउने जिम्मा दिइने भएको हो ।

७५ जिल्लामध्ये डोल्पा र हुम्लामा मात्र सडक सञ्जाल जोडिएको छैन । सडक विभागका अनुसार, यी दुई जिल्लासहितका ६ सय २१ गाविसमा अझै सडक सञ्जाल जोडिएको छैन । छिमेकी राष्ट्र चीनको तिब्बत हुँदै हिल्सा र मानवसरोवरबाट सिमीकोट सडक खनिरहेको भए पनि नेपालतर्फको जाजरकोटस्थित खुलालुबाट सिमीकोटसम्म जाने १ सय ८० किलोमिटर सडक निर्माण गर्ने निर्णय गर्दै सरकारले सो सडकको जिम्मा पनि नेपाली सेनालाई दिइएको राष्ट्रिय योजना आयोगका सह–सचिव गोपी मैनालीले जानकारी दिए ।
‘नेपालबाटै हुम्लाको सदरमुकाम सिमीकोट जोड्ने खुलालु सडक निर्माण गर्ने र सो सडकको जिम्मा सेनालाई दिने निर्णय गरिएको छ,’ उनले भने, ‘१ सय ८० किलोमिटरमध्ये १ सय किलोमिटर चट्टान हुँदै निर्माण गर्नुपर्ने हुनाले कति वर्ष लाग्छ भन्ने यकिन भन्न सक्ने अवस्था छैन ।’
माघभित्रै नेपाली सेनालाई सडक निर्माण हस्तान्तरण गरी जिम्मा दिन लागिएको छ । हिल्सा र मानवसरोवर हुँदै निर्माण भइरहेको मोटरबाटोमध्ये २५ किलोमिटर निर्माण हुन बाँकी छ । खुलालु सडक बन्न कम्तीमा तीन वर्ष लाग्ने अनुमान गरिए पनि भौगोलिक अवस्थाको कारण भन्न सक्ने अवस्था छैन ।
हुम्ला जाने सडक बाजुराको कोल्टी विमानस्थलबाट बनाउँदा १ सय किलोमिटरको दूरी मात्र रहेको तथा निर्माण गर्न पनि तुलनात्मक रूपमा सहज भए पनि कर्णालीका जनप्रतिनिधिले खुलालुबाटै सडक निर्माण गर्नुपर्ने माग गरेपछि सरकारले सोही मोटरबाटो निर्माण अघि बढाउन लागेको हो ।
तिब्बत हुँदै निर्माण भइरहेको सडकमा पनि १५ हजार फिटसम्मको उचाइमा निर्माण गर्नुपर्ने र अधिकांश समय हिउँले छोपिने भएकाले समयमै बनाउन समस्या छ ।
खुलालु पुगेका भौतिकमन्त्री निधि र उपाध्यक्ष डा. पोखरेलले खुलालु सडक अघि बढाउनका लागि सरकारले सहयोग गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका थिए । सडक सञ्जाल नजोडिएका दुवै जिल्लामा सडक पु¥याउनका लागि सरकार अग्रसर रहेको बताउँदै मन्त्री िनधिले दुई वर्षभित्र हुम्लामा सडक पु¥याउनका लागि सरकारले हिल्सा र मानसरोवरबाट निर्माण भइरहेको सडकका लागि बजेटको समस्या हुन नदिने बताएका थिए ।
दुवै जिल्लामा सडक पु¥याउन सके राष्ट्रिय र सामाजिक एकीकरणका साथै आन्तरिक बजार प्रवद्र्धनका लागि फाइदा पुग्ने सह–सचिव मैनालीले बताए । उनका अनुसार, कर्णाली क्षेत्रलाई जलविद्युत् र खानी उद्योगका लागि धनी क्षेत्रका रूपमा लिइएको र यसले ठूलो पूर्वाधार विकासका आयोजनाका साथै पर्यटन प्रवद्र्धनमा समेत सहयोग पुग्ने छ ।
सडक सञ्जाल नजोडिएका दुई जिल्लामा मोटरबाटो निर्माणको अवस्था र नयाँ सम्भाव्यताबारे जानकारी लिन पुगेका भौतिक पूर्वाधारमन्त्री विमलेन्द्र निधि, राष्ट्रिय योजना आयोगका उपाध्यक्ष डा. गोविन्दराज पोखरेल, भौतिक सचिव तुलसी सिटौला, आयोग सह–सचिव मैनाली, नेपाली सेनाका सहायक रथी उद्धव विष्ट, सडक विभागका महानिर्देशक माधव कार्की तथा कर्णाली क्षेत्रका सबै निर्वाचित सभासद्हरूको टोलीले खुलालु पुलको शिलान्याससमेत गरिएको छ ।
डोल्पाको दुनै जाने ११६ किलोमिटर लामो सडक पनि नेपाली सेनाले निर्माण गरिरहेको छ । जाजरकोट र रुकुम खण्डको ७७ किलोमिटर मोटरबाटो निर्माण भइसकेको छ भने बाँकी मोटरबाटो डेढ वर्षभित्र पूरा गर्ने लक्ष्य छ । भोगोलिक विकटता, जनशक्ति अभाव तथा भौगोलिक विकटताको कारण सो सडक पूरा गर्न कम्तीमा दुई वर्ष लाग्ने बताइएको छ ।
सरकारले दसौं योजनाले ल्याएको पहिलो त्रिवर्Èीय अन्तरिम योजना (एघारौं योजना–२०६४ देखि २०६७) सम्ममै सरकारले सबै जिल्ला सदरमुकाममा सडक सञ्जाल पु¥याउने घोषणा गरे पनि अझै पुगेको छैन ।
http://rajdhani.com.np/article/0866571001421376485

Thursday, January 15, 2015

प्रसारण लाइन सुरक्षामा सेना परिचालन प्रस्ताव

भीम गौतम /राजधानी
काठमाडौं, ३० पुस

नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले सेना परिचालन गरेर भए पनि समस्याग्रस्त प्रसारण लाइन निर्माणका चुनौती सामना गर्न प्रस्ताव गरेको छ । उत्पादित विद्युत् प्रसारणमा सुरक्षा चुनौती रहेको भन्दै प्राधिकरणले समस्याग्रस्त प्रसारण लाइन बनाउन सेना परिचालन गर्नुपर्ने प्रस्ताव गरेको हो ।
स्थानीय असहयोगलगायतका कारण अलपत्र अवस्थामा पुगेका प्रसारण लाइन बनाउनका लागि प्राधिकरणले ऊर्जा मन्त्रालयदेखि संसद्को कृषि तथा जलस्रोत समितिसम्म सेना परिचालन गरेर भए पनि अघि बढाउन अनुरोध गरिसकेको छ । ‘प्राधिकरणले प्रसारण लाइन बनाउनका लागि जलस्रोत समिति र सरकारी निकायहरूमा सुरक्षाकर्मी परिचालन गर्न पटक–पटक अनुरोध गरिसकेको छ,’ प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक मुकेशराज काफ्लेले भने । खिम्ती–ढल्केबर प्रसारण लाइन, थानकोट–चापागाउँ, हेटौंडा–कुलेखानी–स्युचाटार, हेटौंडा–ढल्केबर–दुहबी र हेटौंडा–भरतपुर प्रसारण लाइन निर्माणका लागि सुरक्षाकर्मी परिचालन गर्नुपर्ने माग प्राधिकरणको छ ।
ऊर्जा मन्त्रालयले गठन गरेको कार्यदलले प्रसारण लाइन निर्माणाधीन क्षेत्रमा संकटकाल लगाएर भए पनि सेना परिचालन गर्नुपर्ने प्रतिवेदन बुझाएको थियो । प्राधिकरणले सोही प्रतिवेदनलाई टेक्दै प्रसारण लाइन सुरक्षार्थ सेनाको सहयोग मागेको हो ।
सरकारले १० वर्षयता एक किलोमिटर पनि प्रसारण लाइन बनाउन सकेको छैन । २०५९ सालताका शाही शासन कालमा भने हेटौंडामा सुरक्षाकर्मी परिचालन गरी प्रसारण लाइन बनाइएको थियो ।
सन् २००७ मा सुरु भएर दुई वर्षभित्र पूरा गर्ने लक्ष्य राखिएको नेपालकै पहिलो २ सय २० केभीको खिम्ती–ढल्केबर प्रसारण लाइन निर्माण अझै पूरा हुन सकेको छैन । सिन्धुलीमाडीका स्थानीयवासीले लाइन विस्तार गर्न नदिएपछि सो आयोजना अलपत्र परेको हो । यो प्रसारण लाइनमार्फत उत्पादित विद्युत् काठमाडौं, चितवन हुँदै करिब २ सय ५० किलोमिटर पार गरी लैजानुपर्ने अवस्था छ । तर, यो प्रसारण लाइन बनेपछि ७५ किलोमिटरमै ढल्केबार पु¥याउन सकिने प्राधिकरणले जनाएको छ । यो आयोजना बनेमा प्राधिकरणलाई मात्र बर्सेनि १ अर्ब रुपैयाँबराबरको फाइदा हुन्छ भने चुहावट घट्दा लोडसेडिङ पनि आधा घन्टा घट्छ । यो प्रसारण लाइन नबनेमा निर्माणाधीन ४ सय ५६ मेगावाटको तामाकोसीको जलविद्युत्बाट उत्पादित बिजुली प्रसारण गर्न समस्या पर्ने निष्कर्षका साथ प्राधिकरणले सेना परिचालनको प्रस्ताव अघि सारेको हो ।
सन् २०१२ भित्रै सिध्याउनुपर्ने ७५ किलोमिटर लामो अर्को हेटौंडा–भरतपुर प्रसारण लाइन निर्माणका लागि वन मन्त्रालयले स्वीकृति दिन ढिलाइ गरेकोलगायतका कारणले विस्तार हुन सकेको छैन । यसैगरी, सन् २००९ मा निर्माण सुरु भएर सन् २०१३ भित्र सिध्याउने लक्ष्य राखिएकोे २ सय २० केभीको भरतपुर–बर्दघाट प्रसारण लाइन वन मन्त्रालयले स्वीकृति दिन ढिलाइ गर्दा तथा केही क्षेत्रमा स्थानीयले अवरोध गरेपछि आयोजना निर्माण कार्य अघि बढ्न सकेको छैन ।
१७ वर्षअघि सुरु भएको १ सय ३२ केभीको थानकोट–चापागाउँ–भक्तपुर प्रसारण लाइन स्थानीयवासीको अवरोधका कारण अझै निर्माण पूरा हुन सकेको छैन ।
भक्तपुर–चपली–बालाजु–स्युचाटार–थानकोट (मातातीर्थ) सम्म प्रसारण लाइन बने पनि चोभार–लामाटार हुँदै भक्तपुरसम्म पुग्ने प्रसारण लाइन नबन्दा प्रसारण लाइनको रिङरोड बनाउने प्राधिकरणको योजना अलपत्र छ । प्रसारण लाइन नबनेमा काठमाडौं उपत्यकाका ग्राहकलाई बिजुली वितरणमा समेत समस्या आउने प्राधिकरणले जनाएको छ ।
हेटौंडा–कुलेखानी–स्युचाटार दोस्रो सर्किट निर्माणको क्रममा मकवानपुरको चौकीटारमा अवरोध गरेपछि अघि बढ्न सकेको छैन । ‘विद्युत् वितरण तथा उत्पादन हुने विद्युत् प्रसारण लाइन नभएरै खेर जाने अवस्था आउने भएकाले यी अत्यावश्यक प्रसारण लाइन सुरक्षाकर्मी परिचालन गरेर भए पनि बनाउनुपर्ने अवस्था छ,’ प्राधिकरण प्रसारण निर्देशनालयका उपकार्यकारी निर्देशक कन्हैया मानन्धरले राजधानीसँग भने ।
हाल साँघुरो प्रसारण लाइनकै कारण पूर्ण उत्पादन भएको बेलामा कालीगण्डकी, मध्यमस्याङदीलगायतका जलविद्युत् आयोजनाको बिजुली खेर फाल्नुपर्ने बाध्यता छ ।
http://rajdhani.com.np/article/0429701001421287816

लोडसेडिङ अब दैनिक ११ घन्टा

बढ्नुमा मध्यमस्र्याङ्दी विद्युत् उत्पादन बन्द

राजधानी समाचारदाता
काठमाडौं, ३० पुस
नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले ४ माघदेखि लागू हुने गरी लोडसेडिङको अवधि बढाएर दैनिक ११ घन्टा पु¥याएको छ । दैनिक १० घन्टा लोडसेडिङ गर्दै आएको प्राधिकरणले थप एक घन्टा बढाउन लागेको हो ।

प्राधिकरण भार प्रेषण केन्द्रका प्रमुख भुवन क्षत्रीले नदीमा पानीको सतह घट्दै गएको तथा ४ माघदेखि ७० मेगावाटको मध्यमस्र्याङ्दी जलविद्युत् आयोजना उत्पादन मर्मतका लागि बन्द गर्न लागेकाले लोडसेडिङ बढाउनुपरेको बताए । मध्यमस्र्याङ्दीको विद्युत् उत्पादन दुई साता बन्द रहने प्राधिकरणले जनाएको छ ।
भार प्रेषण केन्द्रका प्रमुख भुवन क्षत्रीका अनुसार अब साताको ७७ घन्टा लोडसेडिङ हुनेछ । पहिरोको कारण क्षति पुगेको भोटेकोसीको टावर निर्माण पनि ४ माघभित्रै पूरा हुने लक्ष्य राखिएको छ । ‘पानीको सतह घट्नुका साथै मध्यमस्र्याङ्दी जलविद्युत् आयोजनाको बाँधमा बालुवा भरिँदै गएकाले त्यो निकाल्न विद्युत् उत्पादन बन्द गर्न लागेका हौं,’ उनले भने ।
प्राधिकरणका अनुसार हाल ३५ मेगावाट विद्युत् मध्यमस्र्याङ्दीबाट उत्पादन हुँदै आएको छ । ४५ मेगावाट क्षमताको भोटेकोसी निर्माण सम्पन्न भएपछि हालका लागि १५ मेगावाट मात्र उत्पादन हुनेछ ।
हाल १२ सय ५० मेगावाट विद्युत्को माग भए पनि आपूर्ति ७ सय मेगावाट मात्र छ । भारतबाट हाल २ सय ३० मेगावाट विद्युत् आयात तथा प्राधिकरण र निजी क्षेत्रबाट ४ सय ७० मेगावाट विद्युत् उत्पादन हुँदै आएको छ । प्राधिकरणले लोडसेडिङ १२ घन्टाबाट नबढाउने लक्ष्य राखेको छ । 
http://rajdhani.com.np/article/0799810001421290782

Tuesday, January 13, 2015

विद्युत् प्राधिकरणमा दूर स्वचालित मिटर प्रणाली

भीम गौतम /राजधानी
काठमाडौं, २८ पुस
नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले दूर स्वचालित मिटर अध्ययन प्रणाली (रिमोट अटोमेटिक मिटर रिडिङ सिस्टम) लागू गर्ने भएको छ ।घरघर पुगेर मिटर रिडरले मिटर रिडिङ गर्ने परम्परागत प्रणालीलाई विस्थापित गरी आगामी साउनदेखि नयाँ स्वचालित प्रणाली लागू गर्न लागिएको हो । पहिलो चरणमा टीओडी मिटर लिएका ठूला उद्योगहरूमा दूर स्वचालित अध्ययन प्रणाली लागू गर्न लागिएको प्राधिकरण ग्राहक तथा वितरण निर्देशनालयका उपकार्यकारी निर्देशक रामचन्द्र पाण्डेले जानकारी दिए । ‘छिट्टै यो प्रणाली लागू गर्न बोलपत्र आह्वान गर्न लागेका छौं, आगामी आर्थिक वर्ष २०७२÷७३ देखि यो प्रणाली लागू गर्ने लक्ष्य प्राधिकरणको छ,’ उनले भने ।
प्राधिकरण करिब २८ लाख ग्राहक रहेकोमा ६ हजार टीओटी मिटर राख्ने ठूला ग्राहक छन् । स्वचालित मिटर अध्ययन प्रणाली (एएमआर) लागू गर्न ठूलो बजेट आवश्यक देखिएपछि प्राधिकरणले पहिलो चरणमा टीओटी मिटर रहेका ग्राहकका लागि यो प्रणाली लागू गर्न लागेको हो । स्वचालिक मिटर प्रणाली लागू गर्न डेनिस दूतावाससँग छलफल भइरहेको उपकार्यकारी निर्देशक पाण्डेले जानकारी दिए ।
यो प्रणाली लागू भएपछि हाल टीओटी मिटर रहेका ग्राहकको मिटरसम्म पुगेर ल्यापटपमा सूचना डाउनलोड गर्नुपर्नेमा अब प्राधिकरण केन्द्रीय कार्यालयमै बसेर सजिलै सूचना पाउन सक्नेछन् । टीओटी मिटरमा कर्मचारीको मिलेमतोमा बदमासी हुन सक्ने अवस्था रहेकोमा यसबाट चुहावट अन्त्य हुनेछ भने ग्राहकले समेत आफ्नो बिलबारे स्पष्ट रूपमा जानकारी पाउन सक्छन् । प्रत्येक तीन÷तीन महिनामा टीओडी मिटर डाउनलोड गर्नुपर्नेमा जनशक्तिको अभावमा हुन सकेको छैन । यो प्रणाली लागू भएपछि मिटर रिडिङको समस्या समाधान हुने उपकार्यकारी निर्देशक पाण्डेले बताए । उनका अनुसार मिटर रिडिङका लागि जनशक्ति खटाउनुपर्नेमा यस प्रणाली लागूपछि जनशक्ति र सम्बन्धित क्षेत्रका ग्राहकसम्म पुग्न लाग्ने खर्चमा कटौती हुनुका साथै समयको पनि बचत हुनेछ ।
टीओडी मिटरमा जीएसएम सिम राख्न मिल्ने भए पनि प्राधिकरणले राखेको छैन । यो प्रणाली लागू भएपछि जीएसएम सिम अनिवार्य रूपमा राख्न लागेको प्राधिकरणले जनाएको छ । हाल प्राधिकरण सबैभन्दा बढी राजस्व टीओटी मिटर भएका ग्राहकबाट संकलन गर्ने गरेको छ भने बदमासी पनि यिनै ग्राहकको मिटरमा देखिएको छ । दूर स्वचालित प्रणाली लागू गरेपछि प्राधिकरणले देशभरिका ग्राहकका लागि लागू गर्न लागिएको एएमआर प्रणाली कार्यान्वयन गर्न सजिलो हुने प्राधिकरणले जनाएको छ ।

अब डिजिटल मिटर

परम्परागत मिटर दिँदै आएको नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले आगामी वर्षदेखि डिजिटल मिटर मात्र खरिद गर्ने भएको छ ।
प्राधिकरणले सेवालाई आधुनिकीकरण र छिटोछरितो बनाउन अघि बढाउन लागेको स्वचालित मिटर अध्ययन प्रणाली (अटोमेटिक मिटर रिडिङ सिस्टम) लाई लक्ष्य गरी डिजिटल मिटर मात्र खरिद गर्न लागेको प्राधिकरण ग्राहक तथा वितरण निर्देशनालयका उपकार्यकारी निर्देशक रामचन्द्र पाण्डेले जानकारी दिए । ‘आगामी वर्षदेखि डिजिटल मिटर मात्र खरिद गर्न लागेका छौं, यसबाट स्वचालित मिटर अध्ययन प्रणालीलाई पनि सहयोग पुग्छ,’ उनले भने, ‘आधुनिक मिटरको उपयोग भए प्राधिकरणलाई धेरै सहज हुन्छ ।’
http://rajdhani.com.np/article/0196128001421121990

Monday, January 12, 2015

आयोजनाको विरोध गर्दा पैसा आउँछ



पूर्वअर्थसचिव रामेश्वर खनाल आर्थिक क्षेत्रमा राम्रो दखल राख्ने व्यक्तिका रूपमा चिनिन्छन् । त्रिभुवन विश्वविद्यालय र काठमाडौं विश्वविद्यालयमा अध्यापनको अनुभव लिइसकेका उनी विश्व बैंकका दक्षिण एसियाली आर्थिक सल्लाहकार परिषद् सदस्य छन् । अर्थ मन्त्रालयको लामो अनुभव भएका खनालसँग वैदेशिक सहायता र लगानीसम्बन्धी ज्ञान छ । देश समृद्धिको मुख्य आधार वैदेशिक लगानीलाई मान्ने खनालसँग जलविद्युत्लगायतका पूर्वाधार क्षेत्रमा भएका लगानी र यसको अवस्थाबारे राजधानीकर्मी भीम गौतमले गरेको कुराकानीको मुख्य अंश :
० अहिले नेपालको वैदेशिक लगानीको अवस्था कस्तो देख्नुभएको छ ?
चालू आर्थिक वर्ष ०७१÷०७२ मा अलिकति वैदेशिक रोजगारी बढ्ने हो कि भन्ने संकेत देखिएको छ तर बढिसकेको छैन । नेपालले प्राप्त गर्ने वैदेशिक सहायताको तुलनामा लगानी भने कम नै छ । नेपालजस्तै मुलुकले जति वैदेशिक लगानी प्राप्त गर्छन्, त्यसको तुलनामा नेपालमा वैदेशिक लगानी कम नै छ । पछिल्लो समयमा भएका केही घटनाले बढ्ने देखिए पनि त्यसो हुन सकेको छैन ।
० पछिल्लो समयमा भएका ऊर्जा व्यापार सम्झौता (पीटीए) र आयोजना विकास सम्झौता (पीडीए) ले वैदेशिक लगानी बढ्ने सरकारी दाबी छ नि ?
पछिल्लो एक÷डेढ वर्षमा बन्दहडताल धेरै भएका छैनन्, चन्दा आतंक पनि त्यति छैन । यी दुई पृष्ठभूमिको सन्दर्भमा साउनपछि भारत र त्यस देशका कम्पनीसँग पीटीए र पीडीए भयो, यसले उत्साहको सञ्चार गराएको छ । कार्यस्थलमा कुनै बाधा, अवरोध भएन भने बल्ल लगानीको वातावरण बन्छ ।
० तुलनात्मक रूपमा वैदेशिक लगानी आउन नसक्नुमा राजनीतिक दल, सरकार र कर्मचारीतन्त्र को दोषी छ ?
मुख्य त सुशासनको कमी नै हो । यसमा सरकारका संयन्त्रहरू प्रभावकारी भएनन् । सरकारी संयन्त्रहरूले ढोकाबाटै बन्देज लगाउने कार्य गरेका छन् । दोस्रो कुरा हाम्रो समाज पनि लगानीमैत्री भएन । समाजले लगानीकर्तालाई प्रोत्साहित गर्ने र अवरोध नगर्ने कुरामा समाज चेतनशिल हुन सकेन । समाजको एउटा अंग राजनीति पनि हो । राजनीतिलाई मात्र दोष दिएर उम्कन त मिल्दैन । राजनीतिसँगै अन्य संयन्त्रहरूले पनि लगानीकर्तालाई प्रोत्साहित गर्ने काम गरेका छैनन् । उदाहरणको रूपमा पछिल्लो समयमा भोटेकोसी जलविद्युत् आयोजनामा भएको सेयर माग आन्दोलनलाई लिन सकिन्छ । यसमा राजनीतिक दल मात्र होइन, विरोधमा समाज पनि संलग्न भयो । कसैले सिर्जना गरेको निजी सम्पत्तिमाथि मेरो पनि हक हुनुपर्छ भनेर दाबी गर्न थालियो भने लगानीको वातावरण बन्दैन । त्यसकारण अहिले तत्काल हामी उत्साहित हुनुपर्ने अवस्था छैन भन्न खोजेको किन भने पीटीए, पीडीए भए पनि समाज र राजनीतिक दलहरूले सहज रूपमा काम गर्न दिएनन् भने त सम्झौताले काम गर्न सक्दैन ।
० वैदेशिक लगानी आउन लागेका माथिल्लो कर्णाली, अरुण तेस्रो, माथिल्लो त्रिशूली–१ लगायतका आयोजनामा सबैभन्दा बढी विवाद र विरोध छ, यस्तो किन हुन्छ ?
मुख्य त समाजकै अल्पकालीन सोच हो । हामी तत्काल के फाइदा हुन सक्छ, लिइहाल्ने र त्यो व्यवसाय चले चलोस्, लगानीकर्ताले काम गरे गरोस्, नगरे नगरोस्, वास्ता गर्दैनाँै । काम सुरु गर्नुअघि काममा भाँजो हाले पनि केही रकम झार्न सकिन्छ भनेर राजनीतिक दलका कार्यकर्ताहरू त्यसमा लागेका हुन् । समाजमा रहेका विभिन्न व्यक्तिले अहिले रोजगारी दिइहाल्यो भने दियो, नत्र पछि दिँदैन भनेर पहिल्यै माग्ने गर्छौँ । चन्दा माग्ने गर्छाँै । यो किन भइरहेको छ भने हामी अल्पकालीन लाभमा केन्द्रित छौं । व्यवसाय सञ्चालन गर्दै गयो भने दीर्घकालीन रूपमा हुने फाइदातिर हामी केन्द्रित हुँदैनौं । थप रोजगारी होला, लगानीकर्तालाई दुःख दिनुहुँदैन भन्ने सोच कसैमा आउन सकेन । हामी तातै खाआंै, जली मरांै भन्ने काम गरिरहेका छौं । भारतका लगानीकर्ताहरू यस्तो आदतमा काम गर्न सक्ने भएकाले उनीहरू आइरहेका छन्, चिनियाँ लगानीकर्ताहरू ठूलो लगानीका लागि कहाँ आइरहेका छन् र ? पश्चिम सेतीमा चीनको ठूलो कम्पनी थ्री गर्जेजले लगानी गर्छु भनेको साढे तीन÷चार वर्ष बित्न लागिसक्यो । डा. बाबुराम भट्टराईको पालामा भएको त्यो सम्झौतालाई नेपालको हितमा हुने गरी पछि परिमार्जन पनि गरियो । काम ६ महिनाभित्र सुरु गर्ने भनेको थियो, फिल्ड पुगेर फर्केपछि सहज रूपमा नेपालमा काम गर्न सक्ने अवस्था छैन भन्ने उनीहरूले बुझे । उनीहरू वातावरण कुरिरहेका छन् । नेपालमा नयाँ संविधान भनेर राजनीतिक स्थिरता आएपछि त्यो वातावरण बन्छ कि भनेर उनीहरू कुरिरहेका छन् । अझ कोरियन कम्पनीले माथिल्लो त्रिशूली–१ मा पाएको दुःख त धेरै छ । बेला बेलामा सरकारी निकायबाटै समयमै काम नभएपछि बारम्बार लाइसेन्स नवीकरण गर्नुपर्ने अवस्था पनि आयो । समाज, राजनीतिक र सरकारबाट समयमै काम नगरेपछि कोरियन कम्पनीले पनि अन्य वित्तीय संस्थाबाट रकम संकलन गर्ने हो, उनीहरूले पनि कोरियन कम्पनीलाई विश्वास गर्दैनन् । नेपालमा लगानी सुरक्षित र प्रतिफल त आउँछ ? अनेक दुःख दिन्छन् भन्ने गलत सन्देश छ ।

० वैदेशिक लगानीमा निर्माण हुन लागेका आयोजनाले नीतिगतदेखि स्थानीयसम्मको समस्या बेहोर्नुपर्ने अवस्था छ भन्न खोज्नुभएको हो ?
मैले नीतिगत नै त भनिनँ । नीतिहरू सामान्य ठीक छन् । अहिले नीतिका आधारमा वैदेशिक सहायता र लगानी तथा स्वदेशी लगानी परिचालन गर्न सक्छांै । यो परिचालन गर्न नीति त्यति बाधक छैन । हाम्रोभन्दा पनि नराम्रो नीति भएका देशमा धेरै लगानी भइरहेको छ । सबैभन्दा ठूलो त नीति कार्यान्वयन गर्ने इच्छा शक्ति नै कमजोर छ । अनि नीति कार्यावन्यन गर्ने निकायमा सुशासनको कमी छ । असल नीति कार्यावन्यन गर्न पनि त्यो निकायका व्यक्तिहरूले लोभलालच गरे भने अतिरिक्त लोभको आशा गरे भने लगानीकर्ता लगानी गर्न चाहँदैनन् । यहाँ घुस खुवाएर, अनावश्यक प्रोत्साहन दिएर कतिपय कम्पनीले व्यवसाय गर्न चाहँदैनन् किनभने अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा यस्ता काम गर्दा विभिन्न झमेलाहरू झेल्नुपर्छ । दोस्रो त समाजमा रहेको विभिन्न समस्या हो । कतिपय लगानीकर्ताहरू ओगटेर बस्ने र उचित वातावरण बनेपछि अघि बढाउने भनेर कुरिरहेको अवस्थाचाहिँ देखिन्छ ।
० फरक–फरक राजनीतिक विचारधाराले वैदेशिक लगानीमा कस्तो असर गरिरहेको छ ?
राजनीतिक विचारधाराको कुरा गर्ने हो भने उग्रवामपन्थी, वामपन्थी, मध्यमार्गी, दक्षिणपन्थी, लोकतान्त्रिकलगायतका सबै विचाराधाराहरू धेरैले अहिले विदेशी लगानीलाई स्वागत गर्नुपर्छ भनिरहेकै छन् । यसमा उनीहरूको विरोध देखिँदैन । जसरी आफ्नो घरभित्र सम्पत्ति वृद्धिका लागि बाहिरबाट ल्याउनुपर्छ, त्यसैगरी देशको सम्पत्ति वृद्धि गर्न बाहिरबाट लगानी ल्याउनुपर्छ, यो विषयमा सबै राजनीतिक दलको सहमति छ अर्थात अहिलेको आर्थिक नीतिमा राजनीतिक दलहरूको त्यति विमति छैन । यति हुँदा हुँदै पनि छिटफुट रूपमा ज्यादै उग्र विचार राख्नेहरू छन्, उनीहरूले पनि लगानी भिœयाउन नदिने उद्देश्यले होइन कि राजनीतिक उद्देश्य पूर्तिका लागि यसको विरोध गर्नेछन् । कतिपयले यसका लागि आयोजनाहरूको विरोध गरेको सुनिन्छ तर काम सुरु गरेपछि त्यो विरोध साम्य भएर पनि गएको छ । द्वन्द्व धेरै चर्किएको बेला खिम्ती र भोटेकोसी विदेशी लगानीकर्ताले बनाएका हुन् । विचारकै आधारमा त्यति ठूलो विरोध त छैन तर कार्यगत तहमा कार्यकर्ताले स्थानीय स्तरमा विरोध गरेको भने देखिएको छ । उच्च तहका नेताहरूले काम गर्नुपर्छ भनेर सहमति दिएका ठाउँमा भने कार्यकर्ताले काम गर्न नदिएको उदाहरण पनि थुप्रै छन् । भोटेकोसीमा पनि सबै केन्द्रीय नेताले यो गलत भनेका थिए तर स्थानीयस्तरमा विरोध गरिरहे । सम्झौता पनि भयो । यसले भोलिका दिनमा लगानीमा सकारात्मक प्रभाव पर्दैन भन्ने चर्चा पनि भइरहेको छ । तल्लो तहमा समस्या छ तर यो विचारधाराको समस्या होइन, सबै राजनीतिक दलका कार्यकर्ताआफ्नो स्वार्थका लागि लागेको देखिन्छ ।
० जलविद्युत् आयोजनामा कुनै अवरोध नगर्ने भनेर दलका शीर्ष नेताले हस्ताक्षर गरेका छ्न तर स्थानीय स्तरमा बारम्बार आयोजनामा अवरोध किन आउँछ ?
राजनीतिक स्थिरता प्राप्तिका लागि पनि आर्थिक समृृद्धि चाहिन्छ । आर्थिक समृद्धिका लागि लगानी विस्तार गर्नुपर्छ । लगानी विस्तार नगरी अतिरिक्त सम्पत्ति जम्मा हुँदैन । यो नभई समतामूलक समाज स्थापना हुँदैन । यो बुझेका नेताहरूले यो सन्देशलाई तल्लो तहका कार्यकर्तासम्म पु¥याउनुपर्छ । स्थानीय क्षेत्रमा अघि बढ्न लागेका जलविद्युत्लगायतका अन्य आयोजनामा अवरोध पु¥याउनुभन्दा सहयोग गरेर समयमै सम्पन्न गर्नका लागि सहज वातावरण बनाउनुपर्छ । यसले राजनीतिक स्थिरता प्राप्त गर्न सकिने र स्थानीय स्तरको भलो हुन्छ भन्ने कुरा तल्लो स्तरका कार्यकर्तालाई प्रशिक्षण दिनुपर्छ । राजनीतिक दलले राजनीतिक विषयवस्तुमा प्रशिक्षण दिएको त देखिएको छ तर आर्थिक विषयमा प्रशिक्षण दिएको मैले देखेको छैन । यो प्रशिक्षणको कमी हो, अब राजनीतिक दलहरूले दिगो शान्ति र राजनीतिक स्थिरताका लागि आर्थिक समृृद्धि आवश्यक छ भनेर तल्लोस्तरसम्म प्रशिक्षण दिनुपर्छ । प्रशिक्षणको मूल अवयव लगानीलाई बिथोल्ने, उद्योग व्यवसायलाई बन्द गराउने, जलविद्युत्मा अवरोध सिर्जना गर्ने काम हामी कसैका लागि लाभदायक काम होइन भनेर एकदमै कार्यकर्तालाई बुझाउन आवश्यक छ ।
० वैदेशिक लगानी हुने जलविद्युत्लगायतका पूर्वाधार क्षेत्रमा जनचेतनाका लागि सूचना प्रवाह कमजोर छ नि ?
सरकारका निकायले जुन रूपमा सन्देश प्रवाह गर्नुपर्ने हो त्यसमा पक्कै कमजोरी छ । सरकारी निकायमा जनताले बुझ्ने गरी सूचना प्रवाह गर्ने क्षमता पनि कमजोर छ । अन्य देशमा पनि यही छ । सरकार आफ्नो गतिलो कामलाई सही सञ्चार गर्न सक्दैन । सरकारले कमजोर सञ्चार गर्छ भन्ने त सबैको उही हो तर नेपालमा यस्ता कुरामा विरोधको आवाज सशक्त छ । वैदेशिक लगानीका कतिपय विरोधमा वैदेशिक स्वार्थ पनि गाँसिएको हुन्छ । कुनै देशमा विदेशी कुनै कम्पनीले ठूलो व्यवसाय गर्ने अवसर पायो भने अर्को देशको कम्पनीले त्यसलाई असफल बनाउनका लागि गैरसरकारी संघसंस्थामार्फत पुँजी परिचालन गर्छ । नेपालमा जति ठूलो आयोजनामा विरोध भयो, विरोध गर्ने अगाडि सरे, गैरसरकारी संघ÷संस्थाहरू अघि सरे । त्यो विरोध गर्नका लागि पैसा पनि विदेशबाटै आयो । विरोधले आयोजना नबन्ने भए पनि विदेशबाट पैसा पनि आउने छोड्यो, गैरसरकारी संघ÷संस्था पनि बिलाएर गए । सरकारको कमजोर प्रस्तुति र विरोध गर्नका लागि बाहिरी पैसा ओइरिनु नेपालको सन्दर्भमा समस्या हो ।
० वैदेशिक लगानीको सही सदुपयोग र खर्च नभएको त विभिन्न तथ्यांकले नै देखाएको छ, किन होला ?
प्रसारण लाइन निर्माणका सन्र्दभमा यस्तो अवस्था छ । सदुपयोग र दुरुपयोग भनेको त खर्च पछि हुने हो, यो त कुरै छोडिदिऊँ, खर्चै नहुने समस्या ठूलो छ । एसियाली विकास बैंक (एडीबी), भारतले दिएको अर्बौं रुपैयाँ खर्च भएको छैन । खर्च नहुनुमा संस्थागत क्षमता कमजोर छ । खासगरी यसका लागि नेपाल विद्युत् प्राधिकरण मात्र एक निकाय हो । निजी क्षेत्रले प्रसारण लाइन बनाउन नीति बाधक छ । ऐन संशोधन पनि गर्न सकेनौं, भएको संस्थाको क्षमता पनि कमजोर भो । अर्को समस्या भनेको स्थानीयस्तरमा प्रसारण लाइन बनाउनै नदिने समस्या छ । काठमाडौंको हरिसिद्धिमै यो देखिएको छ, खिम्ती–ढल्केबर प्रसारण लाइनमा पनि त्यही समस्या छ । खिम्ती त सरकारले मुआब्जा पुग्ने गरी दिएको छ । स्थानीय समुदाय पैसा बुझौला, खबरदार भनेर तर्साउने समूह अर्कै छ । तर्साउने कि त राजनीतिक दलका कार्यकर्ता छन कि त गैरसरकारी संघ÷संस्थाका प्रतिनिधि ।
० ठूला परियोजनामा बनाउने सरकारभन्दा विरोध गर्ने निकाय बलियो छ भन्न खोज्नुभएको ?
हो, सरकारी आयोजनामा यो ठाउँ ठाउँमा देखिएको छ । ठूला आयोजना बनाउँदा विरोधमा विभिन्न मुद्दाहरू अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा मज्जाले बिक्छन् । त्यसबापत पैसा आउँछ । मानवअधिकार हनन भयो भन्ने मुद्दा, समुदायको हक हनन ग¥यो भन्ने मुद्दा । यी मुद्दा बिकाउन सक्यो भने आफ्नो गुजारा पनि चल्ने र गैरसरकारी संस्था पनि चल्ने भयो । समुदायले बढी मुआब्जा पायो भने समुदाय पनि गैरसरकारी संस्थादेखि खुसी हुने भयो । यसो गर्दा तीन हातमै लड्डु पाउने भयो । यो सबैभन्दा सस्तो व्यवसाय बनेको छ । यसमा केही व्यक्ति लागिपरेका छन् । यसले ठूला परियोजनाहरू अघि बढ्न गाह्रो हुने अवस्था छ ।
० यस्तो व्यवसायमा त जानकार पूर्वसचिव र बौद्धिक व्यक्ति नै संलग्न भएको आरोप छ नि ?
को को लागेका छन् भनेर मैले विश्लेषण गरेको छैन । पूर्वसचिवहरू सायद नलागेको हुनुपर्ने हो । उहाँहरूलाई देशको समस्या, समाधान र कसरी चलाउनेबारे थाहा छ । तर नेपालमा केही व्यक्तिको पेसा नै यही छ । कम विकसित मुलुकमा यो समस्या छ । बाहिरबाट पैसा खन्याउने भएमा स्वार्थका लागि देशको हित नहेर्ने तप्का छ । यसको समाधानका लागि त्यस्ता व्यक्तिले नै देशको स्वार्थविपरीत जान्न भन्न सक्नुप¥यो, अर्को देशले उनीहरूलाई कारबाही गर्न सक्नुप¥यो । यसका विरुद्ध संसद्का केही समितिले कुप्रचारमा रोक लगाउनका लागि कार्यविधि बनाउनुपर्छ भनेर छलफल गरेको मैले सुनेको छु, यो सकारात्मक हो । सरकार पनि यसको रोकथामका लागि सक्रिय छ ।
० लगानी ल्याउने क्रममा सरकारले दाताका अनावश्यक सर्त स्वीकार गर्दा कार्यान्वयन गर्न समस्या परेको आवाज पनि सुनिन्छ, तपाईंको अनुभव के छ ?
सरकार आफंैले कार्यान्वयन गर्ने आयोजनामा केही न केही सर्त त अवश्य हुन्छ । ऋण लिएको छ भने ब्याज तिर्ने सर्त हुन्छ । कुनै सर्तहरू स्वाभाविक हुन्छन्, मान्नुपर्छ । विगतको तुलनामा हाम्रा सर्तहरू मान्ने क्रममा वृद्धि भएको भने छ । पहिलेको जस्तो छैन । विदेशी दाताले हाम्रो सर्त माने मान, नत्र भने हुन्न भन्ने अवस्था छैन । किन यस्तो भएको छ भने लादिएको सहायता र लगानी सही उपयोग हुँदोरहेनछ भन्नेमा उनीहरू पुगेका छन् । दोस्रो कुरा सरकारले चित्त नबुझे यो सर्त स्वीकार गर्दैन भनेर अर्थ मन्त्रालयले भन्न थालेको छ ।
० वैदेशिक लगानी लिने कि नलिने भन्नेमै पनि विवाद छ नि ?
वैदेशिक लगानी नलिने भन्ने विकल्पको विषय होइन । वैदेशिक सहायता लिने नलिने विकल्पको विषय हुन सक्छ । हामी सम्पन्न भयौं भने सहायता, भीख चाहिँदैन भन्न सक्छौं । वैदेशिक लगानी ल्याउनुको विकल्प छैन । हामी आफंैले बाहिर लगानी गरेका छौं । विदेशमा ३० लाख नेपालीको श्रम त हामीले लगानी गरेकै हौं । श्रम त पुँजी हो नि । पुँजी लगानी हो । अमेरिका, अस्टे«लिया, मलेलिया, कतारमा लगानी गरिरहेका छांै । देशको समृद्धिका लागि वैदेशिक लगानी त ल्याउनैपर्छ । परिवारको समृद्धिका लागि बैंकबाट ऋण त लिनुपर्छ । बैंकबाट लिए पनि वैदेशिक लगानी ल्याउनु हो । वैदेशिक लगानी ल्याउन्न भन्नु त देशको समृृद्धि गर्नुछैन भन्नु हो । यस्तै गरिब भएर बस्छांै भन्नु हो । वैदेशिक लगानीलाई अस्वीकार गर्नुहुन्न तर यो लगानीले देशको शोषण गर्छ, हामीमाथि औपनिवेशिक कायम गर्न खोज्छ भने लिनुहुन्न । अहिलेको दुनियाँमा यो सम्भव छैन ।
० सन् २०२२ मा नेपाललाई विकसित मुलुकमा पु¥याउन कति वैदेशिक लगानी आवश्यक पर्छ ?
यसमा स्वदेशी र विदेशी लगानी भन्ने कुरा हुँदैन । दुवै चाहिन्छ । कुल लगानी कति चाहिन्छ । यसका लागि प्रत्येक वर्ष ८ देखि १० प्रतिशत आर्थिक वृद्धिदर हासिल गर्नुपर्छ । अहिले कुल गार्हस्थ उत्पादनको १८ प्रतिशत पुँजीमा लगानी भइरहेको छ । यसलाई दोब्बर नबनाएसम्म ८÷१० प्रतिशतको आर्थिक वृद्धिदर हासिल गर्न सक्दैनौं । यो नभई देश विकसित मुलुकमा जान सक्दैनांै ।
० मरुभूमि भएका देशले आफ्नो देशलाई स्वर्ग बनाइरहेका छन् तर प्राकृतिक स्रोतमा स्वर्ग हाम्रो देश मरुभूमितिर परिणत भइरहेको चिन्ता पनि सुुनिन्छ, यो के कारणले होला ?
मुख्य त सुशासनको कमी र राजनीतिक इच्छाशक्तिको अभाव । देशको विकासको पछाडि सबल नेतृत्वको खाँचो हुन्छ । मलेसिया विकासमा महाथीरको भूमिका छ, सिंगापुरको पछाडि लिपवानीको भूमिका छ । चीनको पछाडि देङ् स्याओ पिङको भूमिका छ । नेतृत्वमा दृढ इच्छाशक्ति भयो भने जुनकुनै काम पूरा गर्न सकिन्छ । तर नेपालमा दृढ इच्छाशक्ति भएको नेतृत्व नै भएन । दोस्रो सुुशासन छैन । जापानमा अस्थिर सरकार छ तर सुशासन छ नि ? जसले जापानलाई विकसित गरायो । सबल नेतृत्व र सुशासन भयो भने नेपालको विकास धेरै हुने निश्चित छ ।
http://rajdhani.com.np/article/0431225001420989181



ग्रिड कम्पनी स्थापना बल्ल अन्तिम चरणमा

भीम गौतम / राजधानी
काठमाडौं, २७ पुस
चार वर्र्षअघि स्थापना गर्ने निर्णय गरेर पनि अघि बढ्न नसकेको राष्ट्रिय प्रसारण ग्रिड कम्पनी लिमिटेड दर्ता प्रक्रियाको बल्ल अन्तिम चरणमा पुगेको छ ।
अर्थ मन्त्रालयले कम्पनीका लागि सरकारी निकायबाट गर्ने लगानी रकममा स्वीकृति दिएपछि बल्ल ग्रिड कम्पनीको दर्ता अन्तिम चरणमा पुगेको हो । चार वर्र्षअघि तत्कालीन प्रधानमन्त्री झलनाथ खनाल नेतृत्वको सरकारले ग्रिड कम्पनी स्थापना गर्ने निर्णय गरेको थियो । ‘अर्थ मन्त्रालयले स्वीकृति दिएपछि अब दर्ता प्रक्रिया अन्तिम चरणमा पुगेको छ ।’ ऊर्जा सचिव राजेन्द्रकिशोर क्षत्रीले भने, ‘अब कम्पनी दर्तामा ढिलाइ हुँदैन ।’
ऊर्जा मन्त्रालयले अर्थको स्वीकृतिपछि सेयरदाता सरकारी निकाय र अर्धसरकारी निकाय नेपाल विद्युत् प्राधिकरणसँग कम्पनीमा रहने निर्देशकहरूको नामावली पठाउन पत्र लेखेको छ । सबै निर्देशकको नामावली आउनेबित्तिक्कै कम्पनी रजिस्ट्रार कार्यालयमा कम्पनी दर्ता गरिने मन्त्रालयले जनाएको छ ।
अर्थ, ऊर्जा, रÔा, गृह, वन, विज्ञानप्रविधि तथा वातावरण, भूमिसुधार तथा व्यवस्था मन्त्रालय र प्राधिकरणको संस्थापक सेयर रहने कम्पनीको अधिकृत पु“जी २५ अर्ब, जारी पु“जी ५ अर्ब र चुक्ता पु“जी २ अर्ब रुपैया“ हुनेछ । मन्त्रालयका अनुसार, कम्पनीमा ऊर्जा मन्त्रालयको ७० करोड, अर्थ मन्त्रालयको ४० करोड तथा ऊर्जा, रक्षा, वन तथा भू–संरक्षण, विज्ञान तथा प्रविधि र भूमिसुधार मन्त्रालयको ८÷८ करोड रुपैयाँ रहनेछ । त्यसैगरी, प्राधिकरणको सो कम्पनीमा ५० करोड कित्ता सेयर रहनेछ । कम्पनीमा सर्वसाधारणले समेत १० प्रतिशत सेयर पाउने उल्लेख छ ।
विद्युत्को राष्ट्रिय प्रक्षेपित माग समेतलाई विचार गरी विद्यमान विद्युत् प्रसारण लाइन र त्यससँग सम्बद्ध अन्य संरचनाको पुनरावलोकन गरी विद्युत् प्रसारण प्रणालीको दीर्घकालीन विकास, निर्माण तथा सञ्चालनका लागि प्रसारण प्रणाली गुरुयोजना तयार गर्ने तथा विद्युत्को सुरक्षायुक्त आपूर्तिका लागि कम्पनीले आºनो प्रसारण ग्रिडभित्र विद्युत् प्रसारण प्रणालीको सञ्चालन सुनिश्चित गर्न आवश्यक अध्ययन गरी उपयुक्त प्रसारण लाइन, सवस्टेसन, भारसंप्रेषण केन्द्रलगायत आवश्यक संरचनाको निर्माण, बिस्तार, विविधीकरण, आधुनिकीकरण, मर्मत सम्भारलगायत क्षमता अभिवृद्धि गर्ने उद्देश्यले कम्पनी स्थापना गर्न लागिएको मन्त्रालयले जनाएको छ । त्यसैगरी, विद्युत् सेवाको सहज पहुँचको अवस्था सिर्जना गर्न जलविद्युत् उत्पादनको सम्भावित क्षेत्रको अवस्थिति एवं भारकेन्द्र (लोड सेन्टर) लाई विचार गरी प्राथमिकताका आधारमा विद्युत् प्रसारण प्रणालीको निर्माण, विस्तार तथा सञ्चालन गर्नाका साथै प्रसारण सञ्जाल विस्तार गर्ने क्रममा राष्ट्रिय प्रसारण प्रणालीको निर्माण र पूर्वपश्चिम तथा उत्तरदक्षिण प्रसारण लाइनको निर्माण नदी प्रणालीमा आधारित रही गर्ने कम्पनीको उद्देश्य छ । सरकारले आर्थिक वर्र्ष ०७१÷०७२ मा समेत प्रसारण लाइन स्थापनाका लागि छुट्टै कम्पनी स्थापना गर्ने घोषणा गरेको थियो ।
देशभर निर्माण भइरहेका प्रसारण लाइनमा अन्य सरकारी निकाय र स्थानीय बासिन्दाको अवरोधको कारण ट्रान्समिसन लाइन निर्माण समयमै हुन सकेको छैन । सरकारले सबै निकायसँग समन्वय गरी प्रसारण लाइन निर्माण अघि बढाउन छुट्टै निकायको महसुस गरी कम्पनी स्थापना गर्ने निर्णय गरेको थियो । सरकारी निकायबीच नै समन्वय नहुँदा र आर्थिक समस्याले प्रसारण लाइन निर्माण प्रभावित भइरहेको बेला सबै निकायको सहभागितामा गठन हुने हुन लागेको कम्पनीले प्रसारण लाइन निर्माणका लागि ठूलो भूमिका निर्वाह गर्ने अपेक्षा ऊर्जा मन्त्रालयको छ ।
संस्थापकको नाम लिन कबुल गरेको सेयर संख्या (प्रति कित्ता १०००)
नेपाल सरकार, अर्थ मन्त्रालय ४०००००
नेपाल सरकार, ऊर्जा मन्त्रालय ७०००००
नेपाल सरकार, रक्षा मन्त्रालय ८००००
नेपाल सरकार, गृह मन्त्रालय ८००००
नेपाल सरकार, वन तथा भू–संरक्षण मन्त्रालय ८००००
नेपाल सरकार, विज्ञान, प्रविधि तथा वातावरण मन्त्रालय ८००००
नेपाल सरकार, भूमिसुधार तथा व्यवस्था मन्त्रालय ८००००
नेपाल विद्युत् प्राधिकरण ५०००००
स्रोत ः ऊर्जा मन्त्रालय
http://rajdhani.com.np/article/0223058001421026930

बल्ल आइपुगे ट्रान्सफर्मर


माग ३ हजार, आइपुगे २ सय ५३

राजधानी समाचारदाता
काठमाडौं, २७ पुस
विगत दुई वर्Èदेखि ट्रान्सफर्मर खरिद नभएर हाहाकार मच्चिरहेकामा बल्ल २ सय ५३ ट्रान्सफर्मर नेपाल विद्युत् प्राधिकरणमा र्आपुगेका छन् ।

श्रीलंकाली कम्पनी एलटीसी होल्डिङ गु्रपसँग १ हजार ४० थान ट्रान्सफर्मर खरिद गर्ने सम्झौता भएकोमा पहिलो चरणमा २ सय ५३ ट्रान्सफर्मर प्राधिकरणको केन्द्रीय भण्डार हेटौंडामा आइपुगेका हुन् । प्राधिकरण ग्राहक तथा वितरण निर्देशानालयका अनुसार, देशभर ३ हजार ट्रान्सफर्मरको माग छ ।
प्राधिकरणभित्र चर्को ट्रान्सफर्मर प्रकरणको कारणले विगत दुई वर्षदेखि प्राधिकरणले ट्रान्सफर्मर खरिद हुन सकेको थिएन । गत अक्टोबरमा ट्रान्सफर्मर आईपुग्ने सम्झौता भए पनि भन्सार छुटाउने लगायतमा भएको प्रकृयागत ढिलाईको कारण बल्ल ट्रान्सफर्मर आईपुगेको हो । ‘पहिलो लटको ट्रान्सफर्मर आइपुगेको छ, अब अरू ट्रान्सफर्मर पनि आएर, पहिलाको हाहाकार अन्त्य हुन्छ, ’प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक मुकेशराज काफ्लेले भने ।
गुणस्तरहनी ट्रान्सफर्मरको कारण प्राधिकरणले खरिद गरेका प्रत्येक ट्रान्सफर्मर परीक्षण गर्नैपर्ने व्यवस्था गरेकाले अझै १० दिनसम्म सर्वसाधारणले ट्रान्सफर्मर पाउनेछैनन् । प्राधिकरणले आइतबारदेखि ती ट्रान्सफर्मरको परीक्षण सुरु गरिएको जनाएको छ । प्राधिकरणका अनुसार, अबको माघभित्र थप २ सय ५० ट्रान्सफर्मर आउनेछन् भने बाँकी दुुई÷दुई महिनाको फरकमा ट्रान्सफर्मर ल्याउने लक्ष्य छ । गुणस्तरहीन ट्रान्सफर्मर चर्केर प्राधिकरणका अघिल्ला कार्यकारी निर्देशक लगायतका उच्च अधिकारीदेखि कर्मचारीसम्म ६ दर्जन माथि अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले मुद्दा चलाइरहेको छ । २०६३ सालदेखि २०६८ सालसम्म खरिद गरेका करिब ५ हजार ट्रान्सफर्मर गुणस्तरहीन पत्ता लागेपछि उनीहरूमाथि अख्तियारले मुद्दा चलाएको हो । ट्रान्सफर्मर खरिद नगरेको कारण ट्रान्सफर्मरको हाहाकार मच्चिएको हो ।
अहिलेको मागको आधारमा ट्रान्सफर्मर नपुग्ने भएकाले १५ सय ९४ थानका लागि आज सोमबार बोलपत्र आह्वान गर्न लागेको छ । यी ट्रान्सफर्मर आउन कम्तीमा ६ महिना लाग्ने भएकोले सर्वसाधारणले भने अझै अभाव भोग्नुपर्ने अवस्था रहेको प्राधिकरणका एक अधिकारीले जानकारी दिए ।
http://rajdhani.com.np/article/0426052001421027256

Thursday, January 8, 2015

फेरि ऊर्जा संकटकालको तयारी

भीम गौतम / राजधानी
काठमाडौं, २३ पुस
जलविद्युत् आयोजनालाई निर्बाध रूपमा अघि बढाउन सरकारले फेरि ऊर्जा संकटकाल लगाउने प्रक्रिया अघि बढाएको छ । चार वर्षअघि सरकारले साढे चारबर्से संकटकाल लगाउँदा कार्यान्वयनमै नआएर उपलब्धिविहीन भए पनि ऊर्जा मन्त्रालयले फेरि ऊर्जा संकटकाल लगाउने प्रक्रिया अघि बढाएको हो ।
बन्द, हडताल, अवरोधलगायत कारणले समयमै जलविद्युत् आयोजना बनाउन नसकेपछि सरकारले संकटकाल लगाउने तयारी अघि बढाएको हो । ऊर्जा मन्त्रालय र नेपाल विद्युत् प्राधिकरणका अधिकारीहरू ऊर्जा संकटकाल लगाउनका लागि प्रस्ताव तयारीको क्रममा जुटेका छन् । ‘जलविद्युत् आयोजनामा कुनै बाधा, अवरोध नआओस् र समयमै बनोस् भनेर संकटकाल लगाउने तयारी अघि बढाएका छांै,’ ऊर्जामन्त्री राधाकुमारी ज्ञवालीले राजधानीसँग भनिन्, ‘संकटकालका लागि मन्त्रालयले प्रस्ताव बनाउन सुरु गरिसकेको छ ।’
मन्त्री ज्ञवालीले ऊर्जा मन्त्रालयले प्रस्ताव तयार गरी व्यवस्थापिका संसद्बाट पारित गरेर कार्यान्वयनमा लैजाने जानकारी दिँदै यसले जलविद्युत् आयोजना र प्रसारण लाइन निर्माणमा सहयोग पुग्ने बताइन् । जलविद्युत् आयोजनामा हुने अवरोध, हडताल, अनावश्यक मुआब्जा विवादलगायतका कारणले पछिल्लो समयमा जलविद्युत् र प्रसारण लाइन आयोजना बनाउनु सरकार र निजी क्षेत्रका लागि फलामको चिउराजस्तै भएको छ । संकटकाल लगाएमा जलविद्युत् एवं प्रसारण लाइन र यससम्बन्धी कुनै पनि आयोजनाको काममा कसैले अवरोध गर्न पाउने छैनन् । तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्रले २०५८ सालमा लगाएको संकटकालमा ५ सय मिटर प्रसारण लाइन बनेकोमा त्यसपछि हालसम्म एक किलोमिटर पनि प्रसारण लाइन बन्न सकेको छैन । बारम्बार जलविद्युत् आयोजना बनाउन नसकेपछि जलविद्युत्मा संकटकाल नलगाई आयोजना बन्न नसक्ने निक्र्योलमा पुगी ऊर्जा मन्त्रालयले संकटकाल लगाउने तयारी अघि बढाएको हो । कति समयसम्म र कसरी संकटकाल लगाउने भन्ने विषयमा भने अझै टुंगो लागेको छैन ।
यसअघि ९ चैत्र २०६७ मा तत्कालीन ऊर्जा एवं अर्थमन्त्री भरतमोहन अधिकारीले साढे चारबर्से संकटकालको घोषणा गरेका थिए । संसद्बाट पारित सो घोषणाअनुसार अहिले पनि देशमा ऊर्जा संकटकाल छ तर कार्यान्वयनमा छैन । संसद्बाट पारित संकटकालको अवधि नसकिँदै फेरि सरकारले संकटकाल लगाउनका लागि प्रक्रिया अघि बढाएपछि यसको कार्यान्वयनबारे भने धेरैले आशंका गरेका छन् । ‘संकटकाल लगाएर मात्र हुँदैन, त्यसपछि आउने सरकार र मन्त्रीले त्यसलाई निरन्तरता दिनुपर्छ, अनि मात्र त्यसको अर्थ हुन्छ,’ पूर्वमन्त्री अधिकारीले राजधानीसँग भने, ‘मैले जलविद्युत् विकासका लागि लगाएको संकटकाल कार्यान्वयन नभएकाले जलविद्युत् विकास भएन र देशले लोडसेडिङ भोगिरहेको छ ।’
पूर्वमन्त्री अधिकारीका अनुसार त्यतिबेलाको संसद्बाट पारित संकटकालको प्रस्तावमा साढे चार वर्षभित्र देशलाई लोडसेडिङमुक्त गर्ने स्पष्ट खाका थियो तर पछि आउने मन्त्रीले त्यसलाई निरन्तरता दिएनन् । ‘ऊर्जा संकटकालमा उल्लेख भएअनुसार त्यसपछि ऊर्जामन्त्री गोकर्ण विष्टले चुहावट नियन्त्रणमा राम्रै प्रयास गरेका हुन् तर अन्यमा उनले खासै चासो दिएनन्, त्यसपछिका मन्त्रीले त कुनै वास्ता नै गरेनन्,’ अधिकारीले भने, ‘प्रत्येक वर्ष कति विद्युत् उत्पादन गर्ने ? विदेशी लगानी कसरी ल्याउने ? नीति कस्तो बनाउने ? ऊर्जा दक्षता कसरी बढाउनेलगायतका सहकारी, जिल्ला विकास समिति, नगरपालिका आदिमार्फत जलविद्युत् उत्पादनसम्मका योजना थिए तर कार्यन्वयन भएन ।’
http://rajdhani.com.np/article/0095225001420683335

Wednesday, January 7, 2015

एडीबी ऋण दिने जाइका रोक्ने

भीम गौतम / राजधानी
काठमाडौं, २२ पुस
दुई ठूला जलाशययुक्त आयोजनाको सम्भाव्यता अध्ययन अघि बढाउन दातृ निकाय एसियाली विकास बैंक (एडीबी) ले ऋण दिए पनि अर्को दातृ निकाय जापान इन्टरनेसनल कोअपरेसन एजेन्सी (जाइका) ले रोक्न दबाब दिएपछि आयोजना प्रभावित क्षेत्रका जनप्रतिनिधि र नेताहरू असन्तुष्ट बनेका छन् । एडीबीमा सबैभन्दा बढी भूमिका रहने जापानकै संस्था जाइका प्रतिनिधिले ५ सय ३६ मेगावाटको सुनकोसी तेस्रो र ११ सय १० मेगावाटको सुनकोसी दोस्रो जलविद्युत् आयोजना अध्ययन अघि नबढाउन अर्थ मन्त्रालय र ऊर्जा मन्त्रालयलाई दबाब दिएपछि काभ्रे, रामेछाप, सिन्धुली र सिन्धुपाल्चोकका जनप्रतिनिधि असन्तुष्ट बनेका हुन् ।

एडीबीले ऋण दिएर अध्ययन अघि बढ्ने सार्वजनिक भएपछि खुसी भएका स्थानीयवासी जापान सरकारकै मुख्य भूमिका रहने दुई निकायबीचको टसलले आफ्नो क्षेत्रमा बन्न लागेको आयोजना नै प्रभावित हुने अवस्थामा पुगेको भन्दै चिन्तित बनेका हुन् । सन् १९८३ मै पूर्वसम्भाव्यता अध्ययन गरेको र जलाशययुक्त आयोजनाको गुरुयोजना निर्माणका क्रममा दुई वर्षअघि अध्ययनसमेत गरेको जाइकाले नै आयोजनाको अध्ययन नगर्न दबाब दिनुलाई स्थानीयले शंकास्पद भूमिकाको रूपमा लिएका छन् ।
अझ सुनकोसी तेस्रो जलविद्युत् आयोजना त जाइका आफैंले गरेको अध्ययनका क्रममा नेपालको १० उत्कृष्ट जलाशययुक्त आयोजनामध्ये एक हो । मंगलबार राजधानीमा भेला नै गरेर उनीहरूले आयोजना अघि बढाउनका लागि प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद् कार्यालय, ऊर्जा मन्त्रालय, अर्थ मन्त्रालय, एडीबीलगायतका निकायमा ज्ञापन पत्र बुझाउने निर्णय गरेका छन् ।
आयोजनाको अध्ययनमा समेत अवरोध गर्ने गरी जाइकाले बारम्बार दबाब दिएपछि थप अध्ययन अघि बढेको छैन । ऊर्जा मन्त्रालय र विद्युत् विकास विभाग आयोजना अघि बढाउने पक्षमा रहे पनि जाइकाले अनावश्यक दबाब दिन थालेपछि आयोजना प्रभावित हुने अवस्थामा पुगेको हो । स्रोतका अनुसार एडीबीले दिएको ऋण सम्झौता भइसकेकाले सामान्य अध्ययन अघि बढाएर दुवै आयोजना बनाउन सक्षम नभएको देखाउन दबाब दिँदै आएपछि आयोजना अध्ययन गर्न समस्या परेको छ ।
‘एडीबीले ऋण दिएर सरकारले सम्झौता गरी अध्ययन अघि बढाउने घोषणा गरेपछि जाइकाले रोक्न खोज्नु जायज होइन,’ आयोजना निर्माणको पक्षमा आवाज उठाउँदै आएका समाजसेवी लेखराज गौतमले भने, ‘चारै जिल्लाका अधिकांश सभासद्, पूर्वसभासद् र पार्टीका नेताहरूको आयोजना अघि बढाउनुपर्छ भन्नेमा एउटै मत रह्यो ।’ अध्ययनका लागि एडीबीले दिएको २१ मिलियन डलरबारे अर्थ मन्त्रालयसँग ऋण सम्झौता भइसकेको छ भने सरकारले आर्थिक वर्ष ०७१÷७२ को बजेटमा समेत अध्ययन अघि बढाउने घोषणा गरिसकेको छ । आयोजना बनाउँदा २५ प्रतिशत बीपी राजमार्ग डुब्ने उल्लेख गर्दै आयोजनाको अध्ययन अघि नबढाउन अनुरोध गरेको जाइकाले स्वीकार गरेको छ ।
‘यो बनाउँदा २५ प्रतिशत सिन्धुलीको सडक डुब्छ, यसले झन्डै २७ बिलियन येनको लगानी खेर जान्छ,’ जाइका नेपाल कार्यालयका प्रमुख प्रतिनिधि तुसुतोमा सिमिजुले राजधानीसँग भने । उनले सो आयोजना नबढाउन भनेको स्वीकारसमेत गरे ।
‘मलाई विश्वास छ, नेपाल सरकारले विविध पक्षलाई दृष्टिगत गरी जापानी जनताको सहयोगलाई खेर जान दिँदैन,’ उनको भनाइ थियो ।
‘हाम्रो ठाउँ आफैं बनाऔं’ भन्ने नाराका साथ सुनकोसी आयोजना अघि बढाउने अभियानअन्तर्गत आयोजित भेलामा एकीकृत नेकपा माओवादी नेता हरिबोल गजुरेलले सुनकोसी अघि बढाउनुको विकल्प नभएको बताउँदै जाइकाले विरोध गर्नु शंकास्पद रहेको बताए । ‘आफैंले पहिचान गरेको आयोजनाको अध्ययन आफैंले गर्नुहुन्न भनेर भन्नुको पछाडि के कारण छ, अलि शंकास्पद छ,’ उनले भने । कार्यक्रममा सहभागी हुन आएकी नेकपा–माओवादीकी प्रवक्ता पम्फा भुसालले सुनकोसी आयोजना राष्ट्रकै पुँजीमा बनाउनुपर्ने बताइन् । आफैं आयोजना पहिचान गरेको जाइका आफैंले अध्ययनसमेत नगर्नका लागि दबाब दिनुको पछाडि केही रहस्य हुन सक्ने सभासद् शिवबहादुर खड्काले बताए । ‘ठूला आयोजना निर्माणका लागि जाइकाले किन दबाब दियो, यसको भित्री कारण खोज्नुपर्छ, आयोजनाको अध्ययन नै नगर्नका लागि दबाब दिनु उचित होइन,’ उनले भने ।
सभासद्द्वय तीर्थ लामा र श्याम श्रेष्ठ, पूर्वसभासद् दाबा लामालगायतले आयोजना अघि बढाउनका लागि आफ्नो तर्फबाट पहल गर्ने र आयोजना बन्नुपर्छ भन्ने पक्षमा चारै जिल्लाका जनप्रतिनिधि रहेको बताए । सिन्धुलीका कांग्रेस नेता उज्ज्वल बरालले बीपी राजमार्ग डुब्ने नाममा ठूलो आयोजना अवरोध गर्नु गलत भएको भन्दै त्यसको विरुद्ध सबै सक्रिय भएर आयोजना अघि बढाउनका लागि अग्रसर हुनुपर्ने बताए ।
ऊर्जा र अर्थ मन्त्रालयका अधिकारीहरूसँग भेटेर जाइकाका प्रतिनिधिहरूले अध्ययन अघि नबढाउन दबाब दिएका थिए । ‘जाइकाका प्रतिनिधिहरू मन्त्रालय नै आएर अध्ययन नगर्न भने पनि अध्ययनको कार्य रोक्न नसक्ने ऊर्जा मन्त्रालयका एक अधिकारीले बताए । सुनकोसी दोस्रो र तेस्रो अध्ययनको चरणमै रहेकाले निर्माण सुरु गरेर सम्पन्न गर्नका लागि १०÷१५ वर्ष लाग्ने हुनाले अहिले अध्ययन रोक्न नसकिने उनको तर्क छ । ऊर्जा मन्त्रालयका अधिकारीहरूले भने जाइका आफैंले दुवै आयोजनाको पहिचान गरेको र पछि बीपी राजमार्ग त्यही ठाउँमा बनाउँदा नेपालको ठूलो जलविद्युत् आयोजनाको निर्माणमा अप्ठ्यारो परेको उल्लेख गरेको छ ।
http://rajdhani.com.np/article/0407735001420594539

Monday, January 5, 2015

पीपीएमा नयाँ मापदण्ड

भीम गौतम / राजधानी
काठमाडौं, २० पुस
नेपाल विद्युत् प्राधिकरणद्वारा गठित कार्यदलले २५ मेगावाटदेखि १ सय मेगावाटसम्मका जलविद्युत् आयोजनासँग एउटै दर (ङ्खल्याट रेट) मा विद्युत् खरिद सम्झौता (पीपीए) मापदण्ड बनाएको छ । प्राधिकरण सञ्चालक सदस्य मनोज मिश्रको संयोजकत्वमा गठित कार्यदलले २५ देखि १ सय मेगावाटसम्मको जलविद्युत् आयोजनासँग पीपीए गर्न नेपाली मुद्राका लागि एउटै दररेट निर्धारण गरी मापदण्ड बनाएको हो ।
स्पष्ट मापदण्डको अभाव रहेको र उत्पादन हुने बेलामा बिजुली खेर जाने भन्दै प्राधिकरणले एक वर्षदेखि १ सय मेगावाटसम्मको आयोजनासँग पीपीए अघोषित रूपमा बन्द गरेको थियो । यसको कारण एक दर्जन जलविद्युत् आयोजनाको पीपीए हुन नसकेको स्वतन्त्र ऊर्जा उत्पादकहरूको संस्था (इप्पान) ले जनाएको छ ।
वर्षामा प्रतियुनिट ४ रुपैयाँ ८० पैसा र हिउँदमा प्रतियुनिट ८ रुपैयाँ ४० पैसा निर्धारण गरी बनाइएको मापदण्डसहितको सो प्रतिवेदन आइतबार कार्यदलले ऊर्जामन्त्री राधा ज्ञवालीलाई बुझाएको छ । संयोजक मिश्रले प्राधिकरण सञ्चालक समिति अध्यक्ष एवं ऊर्जामन्त्री ज्ञवालीलाई मापदण्ड बुझाएको जानकारी दिँदै यसले २५ मेगावाटमाथिको पीपीए अन्योलता हटाएको बताए ।
‘२५ देखि १ सय मेगावाटसम्मको एउटै पोस्टपेड रेट कायम गरी प्रतिवेदन बुझाएका छौं,’ मिश्रले भने । उनका अनुसार, मापदण्डमा घटीमा पाँच पटक र बढीमा ११ पटकसम्म रेटमा वृद्धि (स्कालेसन) गर्न सकिने उल्लेख छ ।
‘स्वतन्त्र नियमकारी निकायले प्राधिकरण र प्रवद्र्धक दुवैको मागको आधारमा आयोजनाको लेखा परीक्षण (अडिट) गर्ने र त्यसको आधारमा स्कालेसनमा थपघट गरिन सकिन्छ, तर त्यसो गर्दा घटीमा पाँच पटक र ११ पटकभन्दा बढी गर्न नपाइने व्यवस्था गरिएको छ,’ उनले भने ।
प्रतिमेगावाट १८ करोड ४० लाख निर्धारण गरी यसका आधारमा ३ प्रतिशतका दरले आठ पटकसम्म मूल्यवृद्धि गर्न सकिने तथा लागत थपघट भएमा त्यसका आधारमा थपघट गर्न सकिने मापदण्डमा उल्लेख छ ।
कार्यदलले २५ मेगावाटसम्मको पीपीए दररेटलाई निरन्तरता दिए पनि २५ मेगावाटसम्म पाँच पटकसम्म मात्र स्कालेसन गर्ने व्यवस्था रहेकोमा १ सय मेगावाटसम्मको आयोजनालाई ११ पटकसम्म गर्न पाउने व्यवस्था गर्ने गरी प्रतिवेदन दिएको हो ।
आज (सोमबार) बस्ने प्राधिकरण सञ्चालक समितिले प्रतिवेदन स्वीकृत गरेपछि अघोषित रूपमा बन्द पीपीए खुला हुने प्राधिकरण स्रोतले जनाएको छ ।
स्रोतका अनुसार २५ मेगावाटमाथिको पीपीए नेगोसेसनका आधारमा गर्ने भएकाले अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा उजुरी पर्ने र कारबाहीको भागी हुनुपर्ने देखिएपछि प्राधिकरणका अधिकारीहरू पीपीए गर्न डराएका थिए । पीपीए अघोषित रूपमा बन्द गरेपछि निजी प्रवद्र्धकहरूले छिटो गर्न माग गरेकोमा प्राधिकरण सञ्चालक समितिले २४ असारमा मिश्रको संयोजकत्वमा कार्यदल गठन गरेको थियो ।
कार्यदलले पीपीए गरेपछि समयमै उत्पादन नगरेमा सर्तअनुसार निजी प्रवद्र्धकहरूले ४५ प्रतिशत जरिवाना र प्राधिकरणले पनि सर्त पूरा नगरेमा निजी प्रवद्र्धकहरूलाई ४५ प्रतिशत जरिवाना गर्ने प्रावधान राखेको छ । यो प्रावधान क्यू–४० को क्षमतामा बन्ने नदी प्रवाहमा आधारित (आरओआर) जलविद्युत् आयोजनाका लागि मात्र लागू हुने प्रावधान छ ।
http://rajdhani.com.np/article/0783065001420422548

Sunday, January 4, 2015

कहिले सुन्ला सरकारले यी चेपाङका पीडा ?

भीम गौतम/राजधानी
कान्दा (चितवन), १९ पुस
चितवनको लोथर गाविस–९ निवासी रामबहादुर चेपाङ ओढारमै जन्मे, ओढारमै हुर्के र धेरै वर्ष ओढारमै जीवन बिताए । बिहान–बेलुकाको छाक टार्नका लागि माग्न गएको बेला धादिङस्थित स्याडुलको ओढारमा आगलागी भएपछि उनका एक दिदी र दाइको पनि मुत्यु भयो ।

आगलागीमा परेर दुई सन्तानको मृत्यु भएपछि पीडित आमा थप पीडित बनिन् । उनकी आमालाई बोक्सीको आरोप लगाई गाउँनिकाला गरियो । त्यसपछि बाँच्नका लागि ठाउँ खोज्दै उनी धादिङको डुवाङ पुगे । जसोतसो गरी बल्ल १५÷१६ हलको मेलो जग्गा बटुले । तर, पैसाले खाँचो भएपछि स्थानीय चामटारको दाहाल साहुबाट (पूरा नाम थाहा छैन) ५० रुपैयाँ ऋण लिए । त्यो तिर्न नसकेपछि उनको जग्गा साहुले खाइदियो । घरमा खान नभएपछि जंगलको च्याउ खाँदा श्रीमतीको पनि ज्यान गयो ।
आमा पनि रोगले बितेपछि बाँच्नका लागि माथिल्लो कान्दा आइपुगेका चेपाङले पीडा पोखे, ‘स्थानीय रुम्बा तामाङको तीन हल जग्गा भाडामा लिएर कमाइरहेको छु, आङ्खनो जग्गा छैन, ओढारमा जन्मेर ओढारबाटै सुरु भयो, जिन्दगी फेरि ओढारमै पुग्ने अवस्था छ ।’ दुई रुपैयाँमा दाहाल साहुको दुई वर्ष सेवा गरेको र त्यसपछि पनि जग्गा खाइदिएको पीडा उनीसँग छ । ‘दुई रुपैयाँका लागि दुई वर्ष सेवा गरे, अहिले अर्को साहुको जग्गा तीन किस्तामा २० हजार तिर्ने गरी लिएको छु, बिहान–बेलुका के खाने भन्नेमै चिन्ता छ,’ उनले दुखेसो पोखे ।
रामबहादुर मात्र होइनन्, कान्दाका अधिकांश चेपाङको पीडा यस्तै छ । मुस्किलले ३ देखि ६ महिना मात्र मकै र कोदो खान पुग्ने र बाँकी महिना गिठ्ठा र भ्याकुर खानुपर्ने, बालविवाह र बच्चैदेखि वृद्धासम्म निरन्तर बच्चा जन्माइरहनुपर्ने अधिकांश कान्दावासीका पीडा हुन् । झुप्रो घरमा कष्टकर रूपमा सुत्केरी गराउनुपर्ने र साह्रै चिसो हुँदा ओढारमा पुग्नुपर्ने, विद्यालय जान कम्तीमा तीन घन्टासम्म हिँड्नुपर्ने, बिरामी हुँदा झाँक्रीको सहारा लिनुपर्ने, लाजपुर्जा नभएर साहुको जग्गा कमाउनुपर्ने पनि कान्दावासी चेपाङका साझा पीडा हुन् । चितवनको सदरमुकाम भरतपुरबाट भण्डारासम्म पिच र त्यसपछि कच्ची मोटरबाटोमार्फत हात्तीधापसम्म ४२ किलोमिटर मोटरमा पुगेपछि झन्डै पाँच घन्टा ठाडो उकालो हिँडेर पुग्नुपर्ने कान्दाको यो कहानी धेरैलाई पत्यार नलाग्न सक्छ । यो वास्तविकता हो तर सरकार यो पीडासम्म पुगेकै छैन ।
बरु सिंहदबारमा बसेर सन् २०२२ भित्र नेपाललाई विकसित राष्ट्रको दाँचोमा पु¥याउने र आर्थिक वृद्धिदर (जीडीपी) बढाउनका लागि समावेशी आर्थिक नीतिको योजना बनाइरहेको छ । अहिलेसम्म नेतादेखि सरकारी निकायका कुनै प्रतिनिधिहरूले कान्दा टेकेकै छैनन् । गाउँभरिकै सबैभन्दा बढी कक्षा आठ पढेकी सन्तमाया चेपाङ अहिलेसम्म कुनै नेता र सरकारी निकायका प्रतिनिधि कान्दा टेकेको जानकारी आफूलाई नभएको बताउँछिन् । ‘अधिकांश चेपाङ समुदायलाई बिहान–बेलुकाको छाक टार्नै समस्या छ, माथिबाट हाम्रो पीडा सुन्न कोही आएका छैनन्,’ उनी भन्छिन् ।
त्यसो त सबै चेपाङ आङ्खनो पीडा बुझ्न कोही नआएको बताउँछन् । ‘खाए कोदो–मकै, नखाए भोकै भन्ने अवस्था हाम्रो छ, अझै पनि हाम्रा लागि ६ महिना अनिकाल र ६ महिना सहकालको अवस्था छ,’ स्थानीय वीरबहादुर चेपाङले पीडा सुनाए, ‘गिठ्ठा, भ्याकुर जंगलमा सकिए भोकभोकै मर्नुपर्ने अवस्था छ ।’ चार वर्षअघि जंगली च्याउबाट एकै परिवारको आठजनाको मृत्यु भएको खबर सुनेर कान्दा पुगेको लक्ष्मी प्रतिष्ठानको टिमले सुरुमा अग्लो ठाउँमा स्याउको बिरुवा सहयोग गरेर आय आर्जन बढाउने निधो ग¥यो । जब कान्दा पुगेपछि नांगै अवस्थामा रहेका चेपाङको पीडा देख्यो, तत्काल समाधान गर्न कपडा सहयोग ग¥यो ।
ओढार बस्नुपर्ने र खरले छाएको घरभित्र कष्टपूर्ण जीवन बिताउनुपर्ने अवस्थाले प्रतिष्ठानका अध्यक्ष विष्णु गौतमलाई छोयो । दुई छोरा सडक दुर्घटनामा बितेपछि समाजसेवामा लागेका उनले कान्दाका ८५ घरधुरीकै लागि नयाँ घर बनाउने योजना बनाए र फेसबुकमार्फत सहयोग संकलन सुरु गरे ।
‘पहिला स्याउको बिरुवा सहयोग गर्न पुग्यो, तर गाँसबासकै ठेगान भएपछि ८५ घर बनाउन सुरु गरिसकेका छौं, हालसम्म दुई दर्जन घर बनाइसकेका छौं,’ उनले भने, ‘घरसँगै उनीहरूको आय आर्जनका लागि स्याउ, आलु, सिमी, उन्नत जातको मकै, बाख्रा पालनलगायतलाई जोड दिन लागेका छौं ।’ अहिले पनि सुगमजस्तो लाग्ने चितवनस्थित कान्दाका चेपाङका लागि बिहान–बेलुका खानकै समस्या रहेको र त्यो समाधानका लागि आफू सक्रिय भइरहेको उनी बताउँछन् । विद्यालयमा सय जति विद्यार्थी भर्ना भए पनि तीन घन्टासम्म हिँडेर जानुपर्ने भएकाले अधिकांश विद्यार्थी नआउने भएकाले प्रतिष्ठानले स्थानीय कान्देश्वरी राष्ट्रिय प्राथमिक विद्यालयमा पढ्ने विद्यार्थीका लागि कुमार बलराम स्मृति छात्रावास पनि निर्माण गरिरहेका छन् । हालसम्म पाँचओटा छात्रवास भवन बनिसकेको प्रतिष्ठानका सदस्य कृष्ण गौतमले जानकारी दिए ।
१२ वर्षदेखि कान्देश्वरीमा पढाइरहेका बालकृष्ण थपलियाले चेपाङको पीडालाई सबैभन्दा नजिकबाट बुझेका छन् । ‘पहिलो कुरा त खानै मुस्किल छ, गाउँमा स्वास्थ्य सेवा पनि छैन, बालविवाह पनि छ, घरभरी सन्तानै सन्तान छन् । ६ महिना पनि खान पुग्दैन, जंगलबाट गिठ्ठा भ्याकुर खान्छन्, पहिला पहिला त न्यानोको लागि ओढारमा जानुपर्ने बाध्यता थियो । अहिले घरमा सुत्केरी हुन थालेका छन्, स्वास्थ्य चौकी त धेरै टाढाको कुरा,’ उनले सुनाए, ‘मैले चेपाङले कपडा नभएर बोरा बेरेर तलको भाग मात्र छोपेको दृश्य धेरै देखें, अहिले लक्ष्मी प्रतिष्ठानलगायतको सहयोगले त्यस्तो अवस्था त छैन, अझ प्रतिष्ठानले नयाँ घर र छात्रावास पनि बनाइरहेको छ ।’
विद्यार्थी आधा घन्टादेखि तीन घन्टासम्म हिँडेर आउनुपर्ने बाध्यता रहेको बताउँदै उनले मितेरी फाउन्डेसनको सहयोगमा व्यवस्था गरिएको खाजा खानका लागि पनि धेरै विद्यार्थी आउने गरेको बताउँछन् । ‘घरमा खाना छैन, बरु स्कुल आउँदा खान पाइन्छ भनेर विद्यार्थी तीन घन्टासम्म लगाएर स्कुल आउँछन्,’ उनले भने । उनका अनुसार अधिकांश चेपाङ लालपुर्जाविहीन छन् । लक्ष्मी प्रतिष्ठानका अध्यक्ष गौतम भने चेपाङका लागि नयाँ घर बनाइदिएर त्यो जग्गाको लालपुर्जा उनीहरूलाई दिन लागिएको बताउँछन् ।
http://rajdhani.com.np/article/0194408001420338033